Zadbaj o dobre przezimowanie zbóż i rzepaku

W ostatnich latach zimy nadciągają późno, a w ich trakcie naprzemiennie występują okresy chłodów i ociepleń. Mrozy często przychodzą nagle, osiągając duże natężenie. Taki układ pogody nie sprzyja dobremu przezimowaniu upraw. Dlatego jesienna agrotechnika powinna być zaplanowana i wykonana tak, by rośliny zostały przygotowane do zimy, czyli zahartowane.

Iwona Janda-Malina

Odporność poszczególnych gatunków upraw ozimych na niskie temperatury, czyli mrozoodporność, jest różna i kształtuje się następująco:

•  jęczmień – do -15°C,
•  żyto – nawet do -30°C,
•  pszenżyto – do -20°C,
•  pszenica – do -20°C,
•  rzepak – do -18°C.

Gdy rośliny są pokryte dziesięciocentymetrową warstwą śniegu, który spadł na zamarzniętą glebę, ich zdolność do przetrwania ujemnych temperatur wzrasta. Lecz sama mrozoodporność nie definiuje przystosowania roślin do przezimowania. Ważna jest zimotrwałość, czyli zdolność uprawianych roślin do przetrwania okresu zimy wraz towarzyszącymi jej zjawiskami.

Wpływ na nią mają m.in.:

•  ilość i rozkład opadów,
•  grubość pokrywy śnieżnej,
•  mroźny lub zimny wiatr,
•  usłonecznienie,
•  rozkład temperatur,
•  głębokość zamarzania gleby.

W 2022 roku odnotowano duże ochłodzenie w połowie grudnia, termometry wskazywały w niektórych lokalizacjach nawet -15°C, po czym po Nowym Roku było zupełnie odwrotnie, bo kilkanaście stopni na plusie. To bardzo niekorzystny przebieg pogody, ponieważ nagły skok temperatur pobudza rośliny do życia, a przecież w styczniu, lutym i marcu może się jeszcze wiele wydarzyć.

Proces hartowanie ozimin

Proces hartowania ozimin powinien przebiegać w warunkach słonecznej, ale chłodnej i suchej aury i trwać 3–4 tygodnie. Ważne są stopniowe spadki temperatur. Pod koniec przygotowania roślin do spoczynku zimowego termometr powinien wskazywać kilka stopni Celsjusza (2–5), schodząc w kierunku 0. Następnie, gdy przez 3 kolejne dni średnia dobowa temperatura utrzyma się poniżej 5°C, okres spoczynku zimowego zostaje zapoczątkowany. W częściach nadziemnych roślin większość procesów życiowych ulega zatrzymaniu, natomiast w korzeniach hamują one przy temperaturze mniej więcej -2°C. Efektem hartowania ozimin jest zagęszczenie soków komórkowych w roślinach, dzięki czemu zostaje obniżony ich punkt zamarzania. Im rośliny dłużej się hartują, tym więcej substancji zapasowych zgromadzą.

Przed spoczynkiem zimowym rzepak ozimy powinien wykształcić: rozetę z minimum 8–10 liśćmi, korzeń sięgający w głąb gleby na co najmniej 25 cm (najlepiej około 50 cm), nisko osadzoną szyjkę korzeniową o grubości chociaż 8–10 mm. Natomiast jęczmień, żyto, pszenżyto powinny osiągnąć fazę krzewienia, a pszenica wykształcić minimum 4 liście. Krzewiące się jesienią zboża oraz rzepak o grubej szyjce korzeniowej i nisko osadzonym stożku wzrostu mają duże szanse na dobre przezimowanie i wysokie plonowanie.

Im silniejszy korzeń, tym wyższa zimotrwałość ozimin

Najbardziej wrażliwe na mróz są części nadziemne rośliny, ale to przemarznięcie korzeni zazwyczaj decyduje o jej śmierci. Im silniejszy i głębiej sięgający system korzeniowy, tym wyższa zimotrwałość roślin. Dlatego warto wspierać rozwój korzeni za pomocą nawozu organiczno-mineralnego Startus Active. Produkt, poza NPK, kwasami humusowymi i węglem organicznym, zawiera metioninę i tryptofan. To dwa kluczowe aminokwasy, odpowiadające za początkowy rozwój roślin i budowę mocnego systemu korzeniowego. Nawóz należy stosować od fazy 4 liści właściwych zbóż i rzepaku. Dawka wynosi 3–5 l/ha. Startus Active, w dawce 200 ml/100 kg nasion, można również dodać do zaprawy zbożowej oraz nanieść na nasiona zbóż przed siewem, co przyspieszy wschody.

Zagrożenie dla ozimin – śmietka i mszyce

W przypadku rzepaku należy zwrócić szczególną uwagę na ochronę roślin przed śmietką kapuścianą, ponieważ uszkodzenia na korzeniach ograniczają pobór składników odżywczych i wody z gleby oraz zwiększają zagrożenie ze strony chorób i mrozów, co osłabia roślinę.

Zarówno w rzepaku, jak i w zbożach duże zagrożenie ze względu na przenoszone wirusy stanowią również mszyce. Nie można bagatelizować ich obecności jesienią w łanie, ponieważ porażenia wirusami nie da się zahamować środkami ochrony roślin, a one mocno obniżają zimotrwałość i plony.

Zadbaj o makro- i mikroelementy

Należy pamiętać, że warunkiem do pomyślnego przebiegu procesu hartowania roślin jest prawidłowe nawożenie roślin wszystkimi makro- i mikroelementami w okresie jesiennym. Szczególnie istotne są w tym kontekście: bor, molibden, potas, cynk, fosfor, siarka, a na uboższych stanowiskach, zwłaszcza w uprawie rzepaku, azot w odpowiedniej formie. Dobrą skutecznością w jesiennym nawożeniu roślin ozimych azotem odznacza się preparat Rhizosum N plus (w dawce 25 g/ha). Zawarte w nim bakterie wiążą azot z powietrza, udostępniając go roślinom w bezpiecznej formie amonowej NO4-.

Biostymulacja na stres wywołany niskimi temperaturami

Poza tym, że pogoda często nie przebiega pomyślnie, zdarzają się również błędy agrotechniczne, np. opóźniony termin siewu lub fitotoksyczność po zastosowanych herbicydach. Co wtedy? Wtedy należy zastosować biostymulację, która zintensyfikuje zagęszczanie soków komórkowych oraz wzmocni liście i system korzeniowy, a dzięki temu roślina będzie bardziej odporna na stres wywołany niskimi temperaturami.

ASX Krzem plus, stosowany jesienią w zbożach i rzepaku w dawce 0,5 l/ha, zwiększa mechaniczny opór ścian komórkowych liści, poprzez osadzanie się krzemu pod ich wierzchnią warstwą. Utrudnia to żerowanie szkodnikom i wnikanie chorób grzybowych oraz podnosi odporność roślin na niskie temperatury i zimne wiatry, co przekłada się na lepsze przezimowanie. Skutecznym preparatem w okresie jesiennym jest również Protaminal, zawierający kompleks aminokwasów pochodzenia roślinnego oraz makroelementy. Stosuje się go w dawce 0,5–2,5 l/ha. Protaminal sprawnie odżywia roślinę i regeneruje uszkodzenia oraz zwiększa wykorzystanie innych substancji aplikowanych w tej samej cieczy roboczej. Agrotechnika może budować lub obniżać zimotrwałość upraw. Mając wiedzę, jak wspomóc rośliny w procesie hartowania, warto korzystać z dostępnych narzędzi, by uzyskać jak najwyższą obsadę żywych roślin wiosną, a następnie dobre plony.