Z duchem czasu – nowy fungicyd biologiczny

Chemiczne środki ochrony roślin na całym świecie są stosowane na szeroką skalę. Tylko aplikacja insektycydów szacowana jest na 560 000 ton substancji aktywnych rocznie*. A to na pewno nie jest obojętne dla środowiska naturalnego. Do tej pory w Polsce biologiczne środki ochrony były wykorzystywane w przypadku zaledwie 2% upraw, natomiast w Europie Zachodniej to mniej więcej 4%. Jednak działania systemowe wymuszają rozwój rynku tego rodzaju rozwiązań. Dlatego warto trzymać rękę na pulsie i znać nowości, takie jak Polygreen Fungicide WP.

dr inż. Robert Chrzanowski

Wprowadzenie w 2014 roku obowiązkowego stosowania się do zasad integrowanej ochrony roślin przez wszystkich profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin oraz w 2023 roku ekoschematów, gdzie jednym z wariantów jest biologiczna ochrona upraw, ma na celu spowodowanie ograniczenia stosowania rozwiązań chemicznych. Jednocześnie wycofywanie substancji aktywnych (ponad 10 w 2022 roku) sprawia, że ochrona upraw staje się coraz trudniejsza. W związku z tym rośnie znaczenie preparatów biologicznych, zwłaszcza tych o wysokiej skuteczności.

Biologiczne metody zwalczania szkodników z wykorzystaniem grzybów

Biologiczne metody zwalczania szkodników z wykorzystaniem grzybów są znane od blisko 190 lat. W 1834 roku Włoch Agostino Bassi dokonał zainfekowania jedwabnika grzybem Beauveria bassiana. Dało to początek zainteresowaniu grzybami tego rodzaju i szeroko zakrojonym badaniom. Od dłuższego czasu zastosowanie w ochronie upraw znajdują także bakterie Bacillus thuringiensis, wykorzystywane do zwalczania gąsienic.

Nieco krótszą historię mają środki na bazie mikroorganizmów przeznaczone do walki z patogenami chorobotwórczymi. Grzyby i organizmy grzybopodobne o właściwościach fungistatycznych ze względu na sposób działania wobec sprawców chorób można podzielić na:

•  antagonistyczne,
•  pasożytnicze,
•  antagonistyczne i pasożytnicze.
• Niepatogeniczne kontra chorobotwórcze

Trichoderma to rodzaj grzybów wykazujących działanie antagonistyczne i pasożytnicze w stosunku do grzybów patogenicznych. Strzępki Trichoderma oplatają grzybnię innych grzybów i odżywiają się nią, powodując ich obumieranie. Są one wykorzystywane do ograniczania grzybów z rodzaju Fusarium – sprawców chorób systemu korzeniowego. W Polsce jest zarejestrowanych kilka preparatów opartych na grzybach z rodzaju Trichoderma, ale większość jest przeznaczona do stosowania w uprawach pod osłonami.

Na rynku dostępny jest także produkt do ochrony m.in. rzepaku przed zgnilizną twardzikową, zawierający w składzie grzyba Coniothyrium minitans. Jest to środek doglebowy, powodujący rozkład zarodników przetrwalnikowych Sclerotinia sclerotiorum.

W zwalczaniu szarej pleśni czy alternariozy można wykorzystać bakterie Bacillus subtilis, które wykazują działanie grzybobójcze poprzez wytwarzanie substancji zakłócających funkcjonowanie błon komórkowych grzybów chorobotwórczych, w konsekwencji hamując ich rozwój. Bakterie te konkurują z patogenami o składniki pokarmowe i przestrzeń życiową. Ponadto mogą budować odporność roślin. W stosunku do szarej pleśni sprawdzą się także grzyby Aureobasidium pullulans i Gliocladium catenulatum.

Ochrona fungicydowa i stymulacja odporności roślin

Jeśli chodzi o mikroorganizmy wykazujące działanie pasożytnicze, to największą rolę w ochronie upraw odgrywa niepatogeniczny organizm grzybopodobny Pythium oligandrum, który rozkłada strzępki grzybów chorobotwórczych (degradacja enzymatyczna). Ponadto stymuluje on odporność roślin poprzez pobudzanie ich do wytwarzania barier morfologicznych i biochemicznych. Zawiera go m.in. produkt Polygreen Fungicide WP.

Rejestracja etykietowa środka Polygreen Fungicide WP obejmuje zwalczanie:

• zgnilizny twardzikowej i suchej zgnilizny kapustnych w rzepaku ozimym,
• fuzariozy kłosów w pszenicy (ozimej, jarej) i jęczmieniu jarym.

Pythium oligandrum jest organizmem grzybopodobnym naturalnie występującym w małym stężeniu w glebach. Został wyizolowany na terytorium Czech z korzeni buraka i nie jest w żaden sposób modyfikowany genetycznie. Stosowanie produktu Polygreen Fungicide WP jest korzystne z trzech względów.

Po pierwsze Pythium oligandrum szybko wytwarza oospory, które chronią mikroorganizm ze względu na wytrzymałą budowę, co ma duże znaczenie dla czynnika aktywnego biopreparatu. Oospory jako formy przetrwalnikowe mogą w stanie uśpienia przeczekać niekorzystne warunki, aby następnie kiełkować i w zjawisku nazywanym mykopasożytnictwem zwalczać grzyby, na których pasożytują. Oprócz zwalczania wymienionych już chorób rejestracyjnych Pythium oligandrum ogranicza występowanie takich grzybów, jak: Botrytis cinerea (szara pleśń), Gaeumannomyces graminis (zgorzel podstawy źdźbła), Phytophthora spp. (zarazy), Verticilium spp. (werticilioza). Zdolność redukcji werticiliozy jest szczególnie korzystna w przypadku rzepaku ozimego, w uprawie którego w ostatnim czasie choroba ta nabiera coraz większego znaczenia. Przyczyną jest duży wzrost powierzchni zasiewów tego gatunku na przestrzeni kilkunastu lat, a także zwiększenie areału upraw w systemach uproszczonych. Ponadto kiedyś infekcje werticiliozy miały miejsce tylko w okresie wiosennym, jednak od niedawna odnotowywane są również jesienią. Wynika to ze zmiany biologii patogenu spowodowanej długimi i ciepłymi okresami jesiennymi. Co gorsza, obecnie na rynku nie ma skutecznych rozwiązań przeciwko tej chorobie.

Analizując skuteczność Pythium oligandrum w porównaniu do kontroli i innych środków ochrony roślin – na podstawie wyników doświadczenia przeprowadzonego w uprawie rzepaku ozimego Kuga w stacji doświadczalnej w miejscowości Troubsko w Republice Czeskiej, w sezonie wegetacyjnym 2021–2022 (tabela) – można stwierdzić, że jest ona na bardzo dobrym poziomie. Mianowicie w odniesieniu do zwalczania zgnilizny twardzikowej (powodowanej przez Sclerotinia sclerotiorum) produkt zawierający Pythium oligandrum był skuteczny na poziomie 72,34%. Referencyjny środek chemiczny ograniczył występowanie choroby w 68,09%, co stanowi różnicę w skuteczności na poziomie 4,25%.

Po drugie Pythium oligandrum oprócz właściwości fungistatycznych ma zdolność indukowania odporności roślin, dzięki czemu budują one bariery morfologiczne i biochemiczne. Hamowanie wzrostu mikroorganizmów chorobotwórczych następuje przez stymulowanie odporności roślin. Pythium oligandrum wytwarza oligandryny, białka o niskiej masie cząsteczkowej, które są odpowiedzialne właśnie za stymulowanie procesów odpornościowych. Ponadto stwierdzono zwiększoną zawartość lignin w ścianach komórkowych roślin po aplikacji produktu Polygreen Fungicide WP. W badaniach stwierdzono, że zawarty w nim grzyb powoduje tak zwaną odporność nabytą roślin, co ogranicza występowanie mączniaka prawdziwego i mączniaka rzekomego kapustowatych, rdzy, zarazy, śluzaka ziemniaka i bakteryjnych plamistości.

Po trzecie Pythium oligandrum stymuluje wzrost roślin poprzez kontakt z ich młodą tkanką, dostarczając do jej komórek fitohormony, fosfor i cukry. Mowa tu o związkach chemicznych zwanych tryptaminami, które uznawane są za prekursor IAA (kwas indolilo-3-octowy) – substancji bardziej znanej jako auksyny, czyli fitohormony odpowiedzialne za stymulowanie wzrostu roślin i ich systemu korzeniowego.

Jak widać, stosowanie biopreparatów takich jak Polygreen Fungicide WP jako opcji dla standardowych chemicznych środków ochrony roślin jest rozwiązaniem wartym uwagi. Zapewnia bowiem wiele korzyści w kontekście ekologicznego zwalczania chorób oraz stymulacji wzrostu i pobudzania roślin do budowania odporności. Dlatego w ostatnich latach poszerza się asortyment biologicznych środków ochrony, dzięki pracom rozwojowym jednostek badawczych i prywatnych firm. Na rynku dostępne są produkty zawierające opisane wcześniej mikroorganizmy, mające pozytywny wpływ na ograniczanie patogenów, jednak nie wszystkie mają rejestrację jako środki ochrony roślin. Rejestracja Polygreen Fungicide WP pozwala w sposób pewny wykorzystywać go w ramach jednego z wariantów ekoschematów, czyli biologicznej ochrony upraw, w której przewidziane są dopłaty dla gospodarstw stosujących tego rodzaju środki.

Polygreen Fungicide WP – atuty fungicydu

Fungicyd zawierający żywy organizm, przeznaczony do ochrony strefy korzeniowej roślin uprawnych przed chorobami grzybowymi. Jego główne atuty to:

•  substancja czynna w postaci hiperpasożyta o wysokiej trwałości,
•  indukowanie odporności i wzrostu roślin,
•  kompatybilność z insektycydami (cypermetryna, deltametryna, lambda-cyhalotryna),
•  brak okresu karencji,
•  brak zagrożeń dla ludzi i zwierząt.

Skuteczność produktu Polygreen Fungicide WP w zwalczaniu zgnilizny twardzikowej (Sclerotinia sclerotiorum) w uprawie rzepaku ozimego Kuga, Troubsko, Republika Czeska, 2021–2022

Preparat/substancja aktywna	Dawka (l, kg/ha)	Skuteczność – poziom zwalczenia patogenu Sclerotinia (%)
kontrola	–	0,00
Polygreen Fungicide WP	0,1	72,34
boskalid, dimoksystrobina	0,5	68,09
inny produkt biologiczny	2,0	61,70