Sucha zgnilizna kapustnych – coraz większy problem w rzepaku?

Rzepak to roślina, która w Polsce ma duży udział w strukturze zasiewów. Dane z 2022* roku wskazywały na areał rzepaku i rzepiku na poziomie 1,1 mln ha, z tendencją wzrostową w porównaniu z rokiem poprzednim. Ta dość duża powierzchnia uprawy niestety niesie ze sobą ryzyko kompensacji agrofagów oraz wzmożonego występowania szkodników i chorób na polach. A jednym z największych zagrożeń dla rzepaku jest bez wątpienia sucha zgnilizna kapustnych.

dr inż. Robert Chrzanowski

Sucha zgnilizna kapustnych dotyka uprawę rzepaku przez cały okres wegetacji – od jesieni aż do wiosny. Występuje ona co roku w dużym nasileniu, a szczególnie w przypadku wilgotnej pogody jesienią. Choroba jest wywoływana przez dwóch sprawców – grzyby Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa. Jej stadium konidialne to Phoma lingam.

Znaki szczególne i siła rażenia suchej zgnilizny kapustnych

Objawy suchej zgnilizny kapustnych wywoływane w okresie jesiennym można obserwować już na liścieniach młodych roślin, a następnie na liściach właściwych. W początkowym stadium pojawiają się małe żółte plamki, które z czasem się powiększają, tworząc suche nekrozy o zabarwieniu jasnobeżowym lub słomkowym. W obrębie nekroz charakterystycznie – jako czarne kropki – pojawiają się owocniki (piknidia). Porażone liście są źródłem infekcji dla kolejnych. Grzyby przerastają także z liści do szyjki korzeniowej.

Wiosną sucha zgnilizna kapustnych może występować na pędach i szyjce korzeniowej. Gdy zainfekuje podstawę pędów, powoduje odcięcie dopływu wody i składników pokarmowych do rośliny. Jest szczególnie nasilona w okresach niedoboru opadów. W przypadku szyjki korzeniowej objawy pojawiają się w fazie wydłużania pędu głównego, ale widoczne są dopiero po przekrojeniu rośliny. Mają one postać brunatnych plam, początkowo wilgotnych, potem suchych. Porażone rośliny szybciej więdną i są podatne na wyłamywanie. Wyżej na roślinach występują jasnobrunatne plamy o wydłużonym kształcie, z brunatną obwódką z piknidiami.

Straty powodowane przez suchą zgniliznę kapustnych mogą być bardzo duże – redukcja plonu nawet o kilkadziesiąt procent.

Taktyka ochrony przed Suchą zgnilizną kapustnych

W celu ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby należy wykorzystywać różne metody, w tym agrotechniczne.

Na pewno warto zadbać o:

•  prawidłowe zmianowanie,
•  dobór odmian o podwyższonej tolerancji na suchą zgniliznę kapustnych,
•  rozkład resztek pożniwnych – pozostałości roślin są źródłem zarodników, dlatego należy szybko wymieszać je z glebą i zastosować preparaty poprawiające proces ich rozkładu.

Powyższe działania z pewnością pomogą ograniczyć występowanie suchej zgnilizny kapustnych w uprawie rzepaku, jednak głównym i nieodzownym elementem ochrony plantacji jest stosowanie fungicydów. Najlepiej sprawdzają się preparaty z grupy triazoli, które nie tylko wykazują dobrą skuteczność w zwalczaniu chorób, ale także mają właściwości regulujące.

Triazole znalazły szerokie zastosowanie w ochronie plantacji rzepaku ozimego, ponieważ regulacja:

•  poprawia przezimowanie roślin, zapobiegając nadmiernemu wyniesieniu stożka wzrostu,
•  pogrubia szyjkę korzeniową,
•  stymuluje rośliny do budowania większego systemu korzeniowego.

Jedną z najpopularniejszych substancji z tej grupy, wykorzystywaną do zwalczania chorób grzybowych, jest tebukonazol. Zawierają go m.in. polecane poniżej środki.

Tebucur (tebukonazol – 250 g/l) – zastosowany w formie oprysku jesienią, w dawce 0,5 l/ha, zwalczy nie tylko suchą zgniliznę kapustnych, ale także czerń krzyżowych. Optymalnym momentem do wykonania zabiegu jest faza 4–8 liści rzepaku (BBCH 14–18). Tebucur można stosować także wiosną, w maksymalnej dawce 1,0 l/ha, od fazy wzrostu pędu głównego do fazy pąkowania (BBCH 30–55). Zwalczy on wtedy i suchą zgnilizną kapustnych, i czerń krzyżowych, i szarą pleśń. Aplikacja wiosenna wpływa również na skrócenie roślin i usztywnienie łodyg, co zmniejsza ryzyko wylegania. Ponadto hamuje pęd główny, stymulując wzrost rozgałęzień bocznych, a to zwiększa liczbę łuszczyn na roślinie.

Spekfree 430 SC (tebukonazol – 430 g/l) – kolejny preparat z tebukonazolem, po który warto sięgnąć w dawce 0,4–0,45 l/ha. Nieco większa dawka substancji aktywnej jesienią oprócz suchej zgnilizny kapustnych pozwoli kontrolować czerń krzyżowych i szarą pleśń. Również w przypadku Spekfree 430 SC etykieta zawiera wskazania do aplikacji wiosennej – przeciwko suchej zgniliźnie kapustnych w dawce 0,6 l/ha.

Następną substancją o dobrym działaniu fungicydowym jest difenokonazol. Skuteczna ochrona przed obydwoma grzybami z rodzaju Leptosphaeria, sprawcami suchej zgnilizny kapustnych, czyni go bardzo pomocnym narzędziem w walce z tą chorobą. Co więcej, difenokonazol w dawce ±125 g/ha wyeliminuje zarówno suchą zgniliznę kapustnych, jak i czerń krzyżowych. Substancja ta w mniejszym stopniu działa regulująco w porównaniu do tebukonazolu, dzięki czemu można ją wykorzystać w przypadku plantacji słabiej rozwiniętych, z późniejszych siewów, na których nie powinno się nadmiernie skracać roślin. Tam difenokonazol dobrze zabezpieczy uprawę przed chorobami.

Wiosną sucha zgnilizna kapustnych może występować na pędach i szyjce korzeniowej. Gdy zainfekuje podstawę pędów, powoduje odcięcie dopływu wody i składników pokarmowych do rośliny. Jest szczególnie nasilona w okresach niedoboru opadów.

Popraw skuteczność aplikowanych środków chemicznych dzięki adiuwantom

W celu uzyskania lepszej skuteczności aplikowanych środków chemicznych warto stosować adiuwanty poprawiające zwilżenie i przyczepność cieczy opryskowej. Zwiększa to jej odporność na zmywanie przez deszcz oraz pozytywnie wpływa na pobieranie substancji aktywnej przez rośliny.

Flipper to produkt zapewniający wszystkie wymienione wyżej korzyści. Ten wspomagacz, zawierający niejonowe surfaktanty silikonowe, należy stosować w dawkach od 0,05 do 0,2 l/ha.

Prolonger jest kolejnym wartym polecenia adiuwantem. To preparat wiążący substancje aktywne na powierzchni rośliny i zapewniający ich systematyczne uwalnianie do tkanek. Zmniejsza także parowanie. Ponadto Prolonger tworzy błonę wzmacniającą ochronę woskową rośliny, zapobiegając wnikaniu patogenów, ale nie blokując wymiany gazowej. Po 7–10 dniach błona ulega pełnej biodegradacji. Zaleca się stosować go z nawozami dolistnymi, regulatorami wzrostu, fungicydami i insektycydami, w dawce 0,2–0,25 l/ha.

Pamiętaj, że…

…rzepak to roślina wymagająca pod względem liczby wykonywanych zabiegów agrotechnicznych. Jesienna ochrona fungicydowa plantacji jest jednym z kluczowych elementów budowania plonu. Zdrowe rośliny, odpowiednio przygotowane do spoczynku zimowego poprzez wyregulowanie wzrostu i pokroju, będą mogły skuteczniej wykorzystać swój potencjał plonotwórczy.

 

* GUS