Ochrona fungicydowa zbóż – technologie na T1, T2 i T3

Dlaczego w ochronie fungicydowej zbóż warto wziąć pod uwagę termin T0? Na co ukierunkowane są zabiegi T1, T2, T3? Kiedy i jak je wykonać? Jaką strategię wybrać, by ochrona była i skuteczna, i ekonomiczna, zwłaszcza w kontekście ograniczeń związa­nych ze stosowaniem niektórych substancji czynnych w niskich temperaturach? Poniżej odpowiedzi nie tylko na te pytania.

Maciej Mokrzan

Przyglądając się przebiegowi pogody na początku roku 2023, należy się zastanowić, czy wykonanie czyszczącego zabiegu w ter­minie T0 nie jest koniecznością. Ogniska chorobowe rozwijały się już w czasie długiej i ciepłej jesieni, a zima, przynajmniej na starcie, jest bardzo ciepła i z dużą ilością opadów. Do zabiegów czyszczących doskonałym narzędziem są preparaty siarkowe, np. ASX Micriol. Poza działaniem fungistatycznym, ograniczającym rozwój patogenów grzybowych, zwłaszcza mączniaka praw­dziwego, siarka stanowi doskonałą odżywkę na początku wegetacji. Dobre zaopatrzenie roślin w ten składnik pozwala na lepsze wykorzystanie azotu. Siarka wchodzi w skład aminokwasów, które są niezbędne do syntezy białek. W związku z powyższym warto wykonać wczesny zabieg fungicydowy T0, stosując ASX Micriol w dawce 4 kg/ha. Ponadto zaletami tego rozwiązania są działanie siarki w niskich temperaturach i niski koszt zabiegu. Jakie decyzje podjęli rolnicy? Czas pokaże.

Zabieg T1

Podstawowy zabieg fungicydowy T1 w zbożach wykonuje się zazwyczaj na początku strzelania w źdźbło, czyli w fazie BBCH 30–31. Faza pierwszego kolanka (BBCH 31) jest szczególnie korzystna, gdyż można połączyć ochronę fungicydową z regulacją łanu. W terminie T1 zwalcza się przede wszystkim takie choroby, jak: łamliwość źdźbła zbóż i traw, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni, mączniak prawdziwy zbóż i traw, a także rdza brunatna, septorioza paskowana liści pszenicy, rdza żółta zbóż i traw, brunatna plamistość liści zbóż (DTR), rynchosporioza. Jeśli chodzi o pszenicę ozimą, która jest najpowszechniej uprawia­nym w Polsce zbożem, bardzo ważne jest zapewnienie ochrony przed chorobami podsuszkowymi, czyli łamliwością i fuzaryjną zgorzelą. Jest to szczególnie istotne w przypadku monokultury lub częstego zmianowania zbożowego. Najlepsze substancje do zwalczania łamliwości to protiokonazol (Proviso 300 EC) i cyprodynil (Unix 75 WG). O ile protiokonazol jest substancją niemalże kompletną i wymaga jedynie wsparcia w zwalczaniu mączniaka prawdziwego, to cyprodynil trzeba uzupełnić znacznie bardziej, ponieważ jest on specjalistą tylko w zwalczaniu łamliwości. Naturalne jest to, że po skreśleniu z listy substancji aktyw­nych prochlorazu, który dobrze radził sobie z łamliwością, pojawiło się bardzo dużo rozwiązań bazujących na protiokonazolu z dodatkiem składnika ukierunkowanego na zwalczanie mączniaka. Takim produktem jest np. Pak na T1, który zawiera Proviso 300 EC (1 l) i Cyflux 50 EW (0,5 l) oparty na cyflufenamidzie. Cyflufenamid niszczy mączniaka prawdziwego i zabezpiecza przed nim na długi czas, co stanowi o jego przewadze nad morfoliną, która tylko wyniszcza patogen, oraz nad proquinazidem, działają­cym jedynie zapobiegawczo.

Zabezpieczenie przed mączniakiem jest bardzo istotne ze względu na:

•  szybkie tempo rozwoju choroby,
•  wysokie ryzyko powodowania bardzo dużych strat w plonie,
•  częstotliwość występowania (jedna z najczęstszych chorób w zbożach).

Zalecenia stosowania w przypadku Paku na T1 zależą od presji chorób. Proviso 300 EC podaje się w dawkach od 0,33 do 0,65 l/ha, natomiast Cyflux 50 EW w przedziale 0,2–0,3 l/ha. Wynika z tego, że Pak na T1 można wykorzystać na areał 2–3 ha.

Innym rozwiązaniem rekomendowanym w terminie T1 jest Tocata Extra – nowy preparat, który zawiera mefentriflukonazol (naj­nowszy triazol), czyli Revysol, oraz krezoksym metylu. Ten produkt ma rejestrację we wszystkich zbożach, poza owsem i pszenży­tem jarym. W przypadku pszenicy ozimej etykieta mówi o skutecznym zwalczaniu łamliwości źdźbła, mączniaka, rdzy brunatnej, septoriozy liści (w dawce 1 l/ha).

Warto podkreślić, że mefentriflukonazol działa już w temperaturze od 4oC, co jest dużą zaletą, ponieważ w terminie T1 tempe­ratury często nie przekraczają 12oC, których wymagają inne popularne triazole. W sytuacji dużej presji mączniaka doskonałe wsparcie stanowi niewielki dodatek środka Cyflux 50 EW. Natomiast przy większych zagrożeniach łamliwością zbóż poleca się dodać cyprodinil, czyli preparat Unix 75 WG, w dawce 0,4–0,6 kg/ha.

Zabieg T2

W terminie T2 chroni się:

•  pszenicę i pszenżyto przed takimi chorobami, jak: septorioza paskowana liści, rdze, brunatna plamistość liści zbóż (DTR) i mączniak prawdziwy,
•  jęczmień przed plamistością siatkową, rdzą jęczmienia, rynchosporiozą zbóż, ramulariozą i mączniakiem prawdziwym.

Bardzo skutecznym i uniwersalnym rozwiązaniem jest połączenie triazolu i strobiluryny. Zatem doskonale sprawdzi się tu Pak na T2, który składa się z azoksystrobiny (Latifa 250 SC) i Proviso 300 EC. Protiokonazol bardzo dobrze radzi sobie ze zwalcza­niem takich chorób, jak septorioza, fuzariozy czy rdze. Latifa 250 SC zabezpiecza liście na dłuższy czas oraz daje korzystny efekt zieloności. Dawki dobiera się w zależności od stopnia presji chorób. Pak na T2, zawierający 1 l Proviso 300 EC i 1 l Latifa 250 SC z dobrą skutecznością ochroni 2–2,5 ha.

W przypadku upraw prowadzonych bardziej ekstensywnie warto wykorzystać Pak na T2 Economy. Również zawiera on azoksystrobinę (Sinstar 250 SC), a drugim produktem jest Galileo 125 ME, czyli tetrakonazol. Ten bardzo uniwersalny triazol jest skuteczny w zwalczaniu większości chorób zbóż, także mączniaka prawdziwego. Wyjątkowa formulacja środka pozwala na lepsze rozprowadzenie cieczy roboczej oraz przenikalność i transport w roślinie, a dzięki temu znakomitą efektywność. Zaleca­ne dawki to: Galileo 125 ME

– 1 l/ha, Sinstar 250 SC – 0,5 l/ha. A zatem Pak na T2 Ekonomy, zawierający 2 x 1 l Galileo 125 ME i 1 l Sinstar 250 SC, będzie chronił powierzchnię 2 ha, i to przy niskich nakładach finansowych.

Wspomniany już środek Tocata Extra bardzo dobrze sprawdzi się również w zabiegu T2. Ponadto można połączyć ją z czystym fluksapyroksadem, czyli Xemium, w produkcie Movegra. Zestawienie trzech substancji aktywnych z trzech różnych grup po­zwoli na doskonałe zwalczanie wszystkich chorób, nawet przy problemach z uodpornieniami. Sprawdzone dawki takiej mie­szanki to: Movegra

– 1 l/ha, Tocata Extra – 0,6 l/ha.

Całkowitą nowością, ukierunkowaną na zabiegi T2, jest Questar. To preparat zawierający fenopicoksamid, czyli Inatreq – sub­stancję aktywną z nowej grupy chemicznej. Gwarantuje ona najwyższą jakość zwalczania chorób liści, zwłaszcza septoriozy paskowanej, ale także rynchosporiozy, rdzy i fuzariozy kłosów. Ze względu na sposób działania środka Questar oraz aby zapobiegać pojawieniu się w przyszłości szczepów odpornych na fenopicoksamid, trzeba stosować go łącznie z partnerem. Jest nim metkonazol, zawarty w produkcie Turret 60, który wykazuje bardzo dobrą efektywność w zwalczaniu chorób liści i kłosów. Skuteczna dawka to: Questar – 1,25 l/ha + Turret 60 – 0,5 l/ha.

Zabieg T3

Ochrona kłosa to przede wszystkim zwalczanie fuzariozy kłosów i septoriozy plew. Nawet w przypadku niekorzystnych warun­ków pogodowych są to bardzo groźne choroby i zabiegu T3 nie należy pomijać. To ostatnie stosowanie fungicydów w zbożach przeprowadza się w uprawach pszenicy najczęściej w trakcie kwitnienia. Kiedy otwarte są pylniki, substancja może ulokować się między plewkami i działać właśnie tam, gdzie pojawiają się ogniska chorobowe. Dodatek adiuwanta silikonowego Flipper ułatwi wejście substancji do kłosa. W tym terminie do ochrony wykorzystuje się głównie triazole, takie jak tebukonazol, protioknazol, metkonazol. Najlepiej stosować je w mieszance, ponieważ nie każdy zwalcza wszystkie szczepy fusarium. Przykładowy zabieg to: Spekfree 430 SC (tebukonazol) w dawce 0,3 l/ha + Micosar 60 SL (metkonazol) w dawce 0,5 l/ha + Flipper – 0,1 l/ha.

Ochrona kłosa to przede wszystkim zwalczanie fuzariozy kłosów i septoriozy plew. Nawet w przypadku niekorzystnych warun­ków pogodowych są to bardzo groźne choroby i zabiegu T3 nie należy pomijać.

Tabela 1. Występowanie i znaczenie chorób w uprawie pszenicy wraz z określeniem potencjalnych strat w plonie

Choroba	Występowanie	Znaczenie	Straty w plonie (%)
mączniak prawdziwy	+++	+++	20-50
rdza brunatna pszenicy	++	++	60
rdza żółta	+	+	60
zgorzel podstawy źdźbła	++	++	10-30
ostra plamistość oczkowa	+	+	1-5
łamliwość źdźbła zbóż i traw	+++	+++	10-30
fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni	+++	+++	10-30
septorioza paskowana liści	+++	++	30
septorioza plew	++	+	30-50
brunatna plamistość liści (DTR)	++	++	60

+ lokalne i małe, ++ średnie, +++ powszechne i duże. Źródło: Korbas M., Danielewicz J. 2014

 

Tabela 2. Warunki orientacyjne sprzyjające rozwojowi grzybów w pszenicy

Choroba/patogen	Temperatura (°C)		Deszcz (wilgoć)	Słońce
	dzień	noc
łamliwość źdźbeł Pseudocercosporella herpotrichoides	4-12	0-4	konieczny (wysoka wilgotność)	–
paskowana septorioza liści Septoria tritici	10-16	0-10	konieczny (wysoka wilgotność 24–48 godz., wilgotne liście)	–
rdza brunatna Puccinia recondita	12-24	0-12	niekonieczny (rosa, wysoka wilgotność, ok. 100%)	powyżej 5 godz.
fuzaryjna zgorzel podstaw źdźbła Fusarium spp.	0-20	0	niekonieczny	powyżej 5 godz.
fuzarioza kłosów Fusarium spp.	12-24	5-12	niekonieczny (długa, wysoka wilgotność)	–
septorioza plew Stagonospora nodorum	14-24	0-14	konieczny (rosa, wysoka wilgotność, wilgotne liście)	rozproszone światło
mączniak prawdziwy Blumeria graminis, Erysiphe graminis	12-20	5-12	niekonieczny (zarodnikuje w suchej, ciepłej pogodzie, infekcja – duża wilgotność w łanie)	mniej niż 5 godz. słońca

Źródło: Horosiewicz-Janka J., Korbas M. Mrówczyński M. 2013