Identyfikacja i zapobieganie chorobom zbóż

Mączniak prawdziwy zbóż, septorioza liści i plew, łamliwość podstawy źdźbła, rdze i fuzariozy – to choroby, które najczęściej zagrażają zbożom uprawianym w Polsce. Niektóre atakują rośliny w określonych fazach wzrostu, inne – praktycznie przez cały okres wegetacji. Wiele wywołujących je patogenów infekuje nie tylko jeden gatunek upraw. Jak z nimi walczyć?
Maciej Mokrzan

W zwalczaniu zapobiegawczym i interwencyjnym patogenów wywołujących choroby zbóż ważny jest termin aplikacji odpowiednich środków ochrony roślin. Natomiast spektrum działania pozwala zwiększyć stosowanie ich w sprawdzonych kombinacjach. Oto krótka charakterystyka wybranych chorób oraz rozwiązań, po które warto sięgnąć w walce z nimi.

Mączniak prawdziwy – charakterystyka i zwalczanie

Jest wywoływany przez grzyba Blumeria graminis, będącego pasożytem bezwzględnym, czyli takim, który do rozwoju potrzebuje (bezwzględnie) żywych tkanek roślin. Znaczenie mączniaka prawdziwego jest bardzo duże z powodu powszechności jego występowania. Problemem w zwalczaniu jest krótki cykl rozwojowy choroby (7–10 dni), co powoduje szybkie kolejne infekcje. Ważne zatem jest stosowanie preparatów, które nie tylko zwalczają patogen, ale także zabezpieczają uprawę na długi czas. Mączniak prawdziwy nie potrzebuje do rozwoju wilgoci, a szkody, jakie może wyrządzić, to spadek plonu nawet o 50%. Najczęściej obserwuje się tę chorobę na początku wegetacji wiosennej i jesienią, gdyż nie lubi ona wysokich temperatur (powyżej 20°C). Dlatego trzeba zwalczać ją w zabiegach T1 lub T0. W ochronie przed mączniakiem, zwłaszcza odmian niecechujących się wybitną odpornością na tę chorobę, najlepszym rozwiązaniem jest cyflufenamid (Cyflux 50 EW), który zadziała na patogen już obecny na liściach (jak morfolina), a także zabezpieczy przed kolejnymi infekcjami (jak proquinazid).

Łamliwość podstawy źdźbła zbóż i traw – charakterystyka i zwalczanie

To kolejna bardzo często występująca choroba. Sprawcami tej choroby są grzyby Oculimacula acuformis i Oculimacula yallundae. Łamliwość podstawy źdźbła zbóż i traw doskonale rozwija się w niższych temperaturach, nawet od 4°C w dzień i 0°C w nocy, ale potrzebuje dużej wilgotności. Uproszczony płodozmian powoduje ciągły wzrost znaczenia tej choroby, którą trzeba kontrolować już w terminie T1. Jeśli zbagatelizuje się zagrożenie, to łamliwość (tak jak fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła) może doprowadzić do uszkodzenia wiązek przewodzących i wylegania, czego nie da się już naprawić. Obecnie dostępne substancje, które dobrze radzą sobie ze zwalczaniem łamliwości, to protiokonazol (Proviso 300 EC lub Euskatel 250 EC) i boskalid, ewentualnie – w mniejszym stopniu – metrafenon lub krezoksym metylu.

Septorioza paskowana liści – charakterystyka i zwalczanie

Zymoseptoria tritici najczęściej atakuje pszenicę ozimą, jednak występuje również na innych zbożach. Rozwija się w tkankach w sposób niewidoczny, a okres utajony trwa nawet 28 dni. Dlatego można długo nie dostrzec żadnych objawów, a potem podczas wykonywania oprysku często okazuje się, że całe liście są już zniszczone przez patogen, ponieważ od infekcji minął miesiąc. Septorioza lubi dużą wilgotność i średnie temperatury wiosenne (10–16°C). Z chorobą walczy się przeważnie w zabiegu T2, jednak przeciwdziałać jej wystąpieniu należy już w terminie T1, mimo że często nie widać wtedy jeszcze żadnych symptomów. Warto pamiętać o tym, że septorioza często jest mylona z brunatną plamistością liści, czyli DTR (Drechslera tritici-repentis). Choć choroby objawiają się podobnie, to wymagają zwalczania innymi substancjami. W przypadku DTR, jeśli chodzi o działanie lecznicze, to obecnie trzeba się posiłkować metkonazolem lub/i difenokonazolem. Natomiast zapobiegawczo do dyspozycji są strobiluryny i karboksamidy (fluksapyroksad). Z pewnością warto stosować też mieszaninę tych składników.

Kompleksowe rozwiązania w walce z chorobami zbóż

W celu zwalczania ważnych chorób zbóż w zabiegach T1 i T2 można stosować też doskonałe kompleksowe rozwiązania fungicydowe, dzięki którym uprawy będą wolne od pasożytów grzybowych przez długi czas.
Jednym z niech jest Pak na T1, bazujący na substancjach protiokonazol i cyflufenamid. Protiokonazol świetnie poradzi sobie z łamliwością, septoriozami, fuzariozami, rdzą brunatną, a w jęczmieniu z plamistością siatkową i rynchosporiozą. Natomiast cyflufenamid to specjalista od mączniaka – działa zarówno leczniczo, jak i zapobiegawczo, przez długi czas nie dopuści do infekcji w łanie.
Do dyspozycji rolników jest także bardzo wygodna w stosowaniu Tocata Extra (dawkowanie: 1 l/ha). Środek zawiera:

• najnowszy triazol – mefentriflukonazol (Revysol) – który doskonale wiąże się ze strzępką grzybni, przez co jest niesamowicie skuteczny,
• krezoksym metylu, który uzupełnia i przedłuża działanie Revysolu oraz wykazuje niespotykanie duże działanie na fizjologię roślin (zmniejsza ich stres poprzez redukcję etylenu).

Ponadto istotne jest to, że Tocata Extra działa już od 4°C, a na przednówku niższe temperatury występują bardzo często. Jej rejestracja obejmuje bardzo szerokie spektrum zwalczanych chorób we wszystkich gatunkach zbóż (poza niszowym pszenżytem jarym i owsem). Środek wykazuje doskonałą skuteczność również w ochronie liści, czyli wpisuje się w program zabiegów w terminie T2. W przypadku bardziej intensywnie prowadzonych łanów Tocata Extra idealnie sprawdzi się z dodatkiem fluksapyroksadu (z grupy SDHI) zawartego w produkcie Movegra. Takie połączenie rewelacyjnie ochroni zboże przed chorobami, nawet przy niższych dawkach – Tocata Extra (0,6 l/ha) + Movegra (1 l/ha).
W celu ochrony liści zbóż w terminie T2 można wykorzystać również substancję fenpikoksamid (o nazwie handlowej Inatreq active). Jest to całkowita nowość, z nowej grupy chemicznej – pikolinamidów. Inatreq active ma bardzo wysokie oceny skuteczności zwalczania wielu chorób, m.in.: septoriozy paskowanej liści, septoriozy plew, rdzy i rynchosporiozy. Szczególnie warto sięgnąć po zestaw Princess Pak, który zawiera 10 l środka Questar (Inatreq active) i 5 l produktu Turret (metkonazol), gdyż właśnie Turret jest idealnym wsparciem w zwalczaniu innych chorób, np. fuzarioz, brunatnej plamistości oraz rdzy żółtej i brunatnej.