By zboże trzymało pion!

Wyleganie to strata w plonie i utrudnienia w zbiorze. Działania mające na celu ograniczenie tego niekorzystnego zjawiska należy podjąć o wiele wcześniej niż w momencie aplikacji chemicznych regulatorów roślin w postaci oprysku, które są jednym z końco­wych etapów pielęgnacji łanu. Utrzymanie łanu zbóż w pionie to wyzwanie dla każdego rolnika oraz dla jego doradcy.

Iwona Janda-Malina

Odporna na wyleganie odmiana zasiana w optymalnej dla danego stanowiska i terminu siewu obsadzie to ważny element kształtowania sztywnego pokroju roślin. Prawidłowo wykonane zabiegi uprawowe również mają wpływ na to, czy zboże stoi do żniw. Kolejny element to nawożenie. Im bardziej zbilansowane i dostosowane do stanowiska oraz do prognozowanego plonu, tym lepiej.

Mikroelementy

W kontekście kształtowania wysokiej naturalnej odporności roślin na wyleganie bardzo ważne jest odżywianie ich miedzią. Składnik ten z jednej strony powoduje wyższy udział twardych lignin w źdźble, a z drugiej korzystnie wpływa na zdrowotność roślin. Dobrym wyborem jest aplikacja w łanie nawozu ASX Chelat miedzi w dawce 0,5 kg/ha lub ASX Complex (1 kg/ha) w fazie krzewienia.

Kolejnym ważnym mikroelementem jest mangan, który bierze udział w redukcji azotanów do form amonowych oraz wpływa na rozwój korzeni i pędów bocznych. Mangan aplikuje się zbożom w nawozie ASX Chelat manganu w dawce 0,6 kg oraz w produk­tach ASX Complex lub ASX Complex Mn forte – w dawkach 1 kg/ha, w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło.

W uprawach zbożowych istotny jest również bor. Ma on dobry wpływ na strukturę ścian komórkowych – w optymalnie nawo­żonych tym składnikiem łanach zbóż są one twardsze. Ponadto bor warunkuje prawidłowy rozwój korzeni, odpowiadających za stabilność roślin. Pierwiastek można podać zbożom w postaci preparatu Bolero, w dawce 0,2 l/ha, w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło lub przy okazji aplikacji kompleksowych nawozów mikroelementowych, takich jak ASX Complex czy ASX Complex Mn forte.

Makroelementy

Z makroelementów bardzo istotne jest prawidłowe nawożenie potasem. Niedobór tego składnika objawia się m.in. wątłymi, cienkimi i wiotkimi źdźbłami. Chcąc temu zapobiec, należy dostosować program nawożenia potasem do konkretnego stanowi­ska, pod zakładany plon, oraz użyć skutecznych nawozów zawierających ten składnik, np. ICL PotashpluS (w 100 kg nawozu: 37 kg potasu, 23 kg siarki, prawie 3 kg magnezu, 8 kg wapnia). Potas aplikowany doglebowo jesienią bądź na przedwiośniu warto uzupełniać nawozami dolistnymi, np. ASX Potas plus w dawce 2–3 kg/ha.

Pokrój roślin zbożowych jest zdecydowanie bardziej sztywny, gdy w planie nawożenia uwzględnia się wapń. Pszenica ozima na wy­produkowanie tony plonu potrzebuje 5 kg tego składnika, natomiast jęczmień ozimy aż 7 kg. Wapń najlepiej aplikować doglebowo, przy okazji nawozów wieloskładnikowych, takich jak ICL PotashpluS  czy Polysulphate, oraz w postaci wysokiej jakości nawozów wapniowych – Wapniak Kornicki, Czarna Kreda, ASX Siarczan wapnia – w dawce 300–500 kg/ha.

Krzem jest pierwiastkiem o wielopoziomowym działaniu w roślinie, niewątpliwie ma również pozytywny wpływ na twardość źdźbeł, ponieważ związki krzemu kumulują się pod skórką łodyg i liści, zabezpieczając w ten sposób roślinę przed nadmiernym odparowywaniem wody, atakiem szkodników, zwiększając dostęp światła do wnętrza roślin oraz wzmacniając strukturę komó­rek roślinnych. Nawożenie zbóż preparatem ASX Krzem plus można rozpocząć już od fazy początku krzewienia i wykonywać do 3 razy w dawce 0,5 l/ha.

System korzeniowy

Dobrze rozwinięty system korzeniowy to stabilne rośliny, dlatego należy wspierać rozbudowę korzeni, bez względu na aktu­alne warunki pogodowe, zasobność stanowiska w wodę czy uprawianą odmianę. W tym celu doskonale się sprawdzi nawóz organiczno-mineralny Startus Active w dawce 3–5 l/ha, zaaplikowany jesienią w oziminach lub wiosną, w gatunkach jarych i ozimych, do końca fazy krzewienia.

Fungicydy

Kolejny etap kreowania odpornego na wyleganie łanu zbóż to ochrona fungicydowa. Porażenie roślin chorobami podstawy źdźbła, takimi jak łamliwość źdźbła zbóż, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni czy ostra plamistość oczkowa, to w późniejszym okre­sie rozwoju zbóż problem z ich wyleganiem. Osłabione u podstawy źdźbła rośliny tracą sztywność, twardość i elastyczność. Dlatego prawidłowo wykonana ochrona fungicydowa jest bardzo istotna.

Regulatory wzrostu

Stosowanie regulatorów wzrostu jest konieczne, zwłaszcza w technologiach nastawionych na wysokie plony oraz na polach intensywnie nawożonych azotem. Trzeba jednak pamiętać, że regulatory wzrostu roślin działają na roślinę uprawną, a nie na szkodniki, chwasty czy choroby. Tak zwane skracanie powinno być wykonywane zgodnie z zasadą primum non nocere (po pierwsze: nie szkodzić). Należy zadziałać tak, by finalnie rośliny były niższe, o grubszych łodygach i sztywniejsze, przy jednoczesnym braku fitotoksyczności na liściach i później na kłosie.

Regulatory wzrostu to substancje oddziałujące na hormony wzrostu, czego efektem jest opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju roślin. Podczas zabiegów regulacji wysokości łanu w zbożach głównie oddziałuje się na:

• gibereliny, które m.in. odpowiadają za fazę strzelania w źdźbło, stymulują wzrost rośliny w górę,
• etylen, który odpowiada za proces dojrzewania i starzenia się rośliny, hamuje podziały komórkowe (wzrost).

Większość dostępnych substancji aktywnych to inhibitory giberelin, czyli substancje hamujące wzrost roślin w górę, w efekcie czego energia roślin jest przekładana na rozwój poprzeczny, co daje grubsze źdźbła (w fazie BBCH 31–32) lub więcej pędów bocznych (faza BBCH 25, tzw. zabieg dokrzewiający). Do grupy tych substancji aktywnych należą: cieszący się dużym uznaniem rolników trineksapak etylu, zawarty w preparacie Momos 250 EC, mieszanina proheksadionu wapnia i trineksapaku etylu w postaci produktu Medax Max, i powszechnie używany chlorek chloromekwatu. Innym mechanizmem działania charakteryzuje się preparat Sarplant 480 SL na bazie etefonu, substancji odpowiadającej za intensyfikację syntezy etylenu, co w polu przekłada się na krótsze i sztywniejsze źdźbła.

Wiadomo, że okres na wykonanie zabiegów regulacji wysokości roślin zbożowych to zazwyczaj czas zmiennej pogody, często jeszcze zimnych nocy oraz dużych amplitud temperatur. Jednak z punktu widzenia praktyki zastosowanie się, w miarę możli­wości, do poniższych wskazówek pozwala ograniczyć ewentualne objawy fitotoksyczności po użyciu regulatorów wzrostu:

• Nie należy wykonywać regulacji minimum 2 dni przed i 2 dni po przymrozku.
• Nie wolno łączyć regulacji z herbicydami w jednym zabiegu.
• Do regulacji nie należy dodawać azotu, np. w formie mocznika czy nawozu dolistnego.
• T1 w zbożach to często najbardziej złożone mieszaniny zbiornikowe w całym sezonie, trzeba tutaj zachować ostrożność.
• Regulacja musi być wykonana we właściwej fazie rozwojowej roślin, w odpowiednich warunkach i dobrym produktem. Ina­czej efekty będą mizerne lub nie będzie ich wcale.
• Zabiegu regulacji nie należy wykonywać na rośliny mokre.
• Jeśli przeprowadza się regulację pomimo niesprzyjających warunków (co zdarza się często ze względu na pogodę), trzeba obniżyć dawkę regulatora o 30–50%.
• Jeżeli łan intensywnie rośnie i warunki sprzyjają działaniu regulatorów, nie należy stosować maksymalnych dawek.
• Gdy warunki nie sprzyjają stosowaniu regulatorów, warto stosować dawki dzielone, co obniża ryzyko fitotoksyczności i zwięk­sza szanse na powodzenie zabiegów.
• Lepiej regulować wcześniej, czyli w fazie BBCH 30, niż kiedy już 2. kolanko jest wysoko.

Pomiędzy zabiegami herbicydowymi a regulacyjnymi warto zachować odstęp minimum 10 dni.

Powyższe wskazówki nie służą zniechęcaniu do wykonywania zabiegów regulacji wysokości łanu, tylko uniknięciu uszkodzeń roślin, do których niestety dosyć często dochodzi.

W kontekście kształtowania wysokiej naturalnej odporności roślin na wyleganie bardzo ważne jest odżywianie ich miedzią