Zwiększenie żyzności gleby – jakie nawozy wybrać w czasie suszy?

Nieprzerwanie od 2015 roku w Polsce występuje susza rolnicza. Bezśnieżna zima 2019/2020 i brak opadów w marcu i kwietniu tego roku jeszcze pogłębiły to zjawisko. W 2019 roku w Polsce klęskę suszy rolniczej stwierdzono na powierzchni ponad 5 mln hektarów użytków rolnych. Pozostaje mieć nadzieję, że w tym roku nie będzie gorzej. Na zwiększenie ilości opadów człowiek nie ma wpływu. Na plantacjach rzepaku czy zbóż nie założy się systemu nawodnienia, ale każdy rolnik może wykonać zabiegi agrotechniczne zatrzymujące wodę w glebie po żniwach, takie jak:

  • podorywka, która przerywa parowanie wody z gleby,
  • uprawa poplonów,
  • wapnowanie w celu poprawy odczynu gleby,
  • wzbogacanie gleby w substancję organiczną,
  • stosowanie nawozów poprawiających żyzność i sprawność biologiczną gleb,
  • stosowanie łatwo dostępnych dla roślin nawozów mineralnych, obniżających zasolenie gleb – to problem, który w polskich warunkach niestety staje się coraz poważniejszy.

W związku z ograniczaniem w Polsce pogłowia trzody chlewnej oraz bydła mlecznego spada niestety zużycie obornika, jednego z najcenniejszych nawozów naturalnych, co jest jednym z powodów ograniczenia zdolności gleb do gromadzenia wody oraz spadku ich produktywności. Dlatego po raz kolejny zachęcamy do użyźniania gleby poprzez: wapnowanie gleb, stosowanie  nawozów zawierających kwasy humusowe, wprowadzenie nawozów donasiennych, stosowanie na szeroką skalę nawozów płynnych do nawożenia doglebowego.

Podstawy żyznej gleby – wapń odżywczy i pH

Prawidłowy odczyn i wysoka zawartość wapnia odżywczego to jedne z filarów żyzności gleby – wpływają na poprawę struktury gruzełkowatej, dostępność składników pokarmowych i rozwój systemu korzeniowego. Dlatego na glebach kwaśnych, a tych wciąż w Polsce jest ponad 50%, należy stosować wapno nawozowe – Wapniak Kornicki, Kalk-gran, Nordkalk, Oxyfertil. Na glebach o uregulowanym odczynie, ale o niskiej zawartości wapnia odżywczego, należy stosować ASX Siarczan wapnia. Roczne straty wapnia w Polsce wynoszą mniej więcej 300 kg/ha, dlatego trzeba uzupełniać jego niedobory. W związku z lekką zimą, kiedy gleba praktycznie nie zamarzła, straty substancji organicznej z gleb mogą dochodzić nawet do 300–600 kg/ha/rok. Bez odbudowania glebowej materii organicznej wszystkie anomalie pogodowe będą bardzo dotkliwie osłabiać wzrost i plonowanie upraw rolniczych.

Nawozy zakwaszające glebę – kiedy próchnicy w glebie jest zbyt mało

Próchnica wpływa na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, decyduje o jej strukturze i właściwościach sorpcyjno-buforujących (więcej na temat funkcji próchnicy w warunkach deficytu wody można przeczytać tutaj: https://doradca-rolniczy.pl/zyzna-gleba-prochnica-gleby-a-deficyt-wody/). Bardzo ważny jest także bezpośredni stymulujący wpływ na rozwój roślin. Próchnica glebowa jest bardzo złożonym związkiem – składa się z wielu frakcji o różnej barwie, rozpuszczalności w wodzie i łatwości mineralizacji. Jej głównym składnikiem są kwasy humusowe. Próchnica poprawia zasobność gleb. Jej związki mogą zmagazynować od 4 do 12 razy więcej składników pokarmowych niż część mineralna gleby. Zwiększają też zdolności buforowe gleb, regulując i stabilizując ich odczyn. Próchnica działa jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek w większe cząsteczki, tym samym powstaje struktura gruzełkowata gleby. Związki próchniczne mają wysoką pojemność wodną. Mogą zatrzymać nawet pięciokrotnie więcej wody, niż same ważą, i to w formie dostępnej dla roślin. Jest to właściwość, która ma szczególne znaczenie w przypadku gleb piaszczystych, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości substancji próchnicznych. Wysoka zawartość próchnicy w glebie zapobiega nadmiernemu gromadzeniu metali ciężkich (kadm, rtęć, ołów, nikiel), zmniejsza także ryzyko uruchomienia aktywnego glinu na glebach kwaśnych, które niestety przeważają w regionach sadowniczych. Doskonałym źródłem dostarczenia do gleby aktywnych biologicznie kwasów humusowych są nawozy Rosahumus i Petro 330 ST bio. Rosahumus zawiera 85% kwasów humusowych, 12% K2O, 0,6% żelaza. Kwasy humusowe z nawozu charakteryzują się szczególną bioaktywnością, przewyższają pięciokrotnie kwasy humusowe z innych źródeł materii organicznej. Pozytywnie wpływają one na żyzność gleb oraz wzrost roślin ze względu na wysoką sorpcję wymienną kationów, zawartość tlenu i dużą pojemność wodną.

Kwasy humusowe zawarte w nawozie Rosahumus:

  • poprawiają strukturę gleb i stosunki
  • wodno-powietrzne, a na glebach ciężkich i zlewnych zapewniają lepsze ich przewietrzanie i retencję wody,
  • zwiększają pojemność wodną gleb lekkich,
  • zmniejszają zagrożenie suszą, zapobiegają
  • erozji i powierzchniowym spływom wody,
  • aktywizują rozwój mikroorganizmów
  • glebowych,
  • zwiększają dostępność składników
  • pokarmowych,
  • zatrzymują rozpuszczone nawozy mineralne w strefie korzeniowej, co jest szczególnie ważne w latach, kiedy planowane są redukcje dawek nawozów NPK.

Rosahumus najlepiej stosować w formie oprysku doglebowego na ściernisko lub przed siewem roślin uprawnych, w dawce 3–6 kg/ha. Nawóz można także wymieszać z nawozami NPK i razem wysiać na glebę. Petro 330 ST bio doskonale sprawdzi się w gospodarstwach, w których od dawna nie stosowano żadnych nawozów organicznych – dostarczy dużych ilości substancji organicznej i kwasów humusowych oraz poprawi sprawność systemu korzeniowego. Petro 330 ST bio to nawóz w formie peletu na bazie obornika bydlęcego, wzbogacony w kwasy humusowe, siarczan wapnia i kompleks Ryzea – ekstrakt bioaktywnych molekuł z alg Ascophyllum nodosum, Laminaria ssp. i Fucus ssp., pochodzących z Oceanu Atlantyckiego, zebranych w cyklu, w którym poziom związków fitostatycznych jest najwyższy. Środki chelatujące zawarte w nawozie, tj. kwas alginowy i aminokwasy, promują wchłanianie i translokację składników odżywczych w roślinie. Naturalne hormony roślinne zawarte w Ryzea aktywizują metabolizm roślin oraz indukują ich odporność na niekorzystne warunki siedliskowe i atmosferyczne. Petro 330 ST bio otrzymywany jest wyłącznie z nawozów organicznych i został dopuszczony do stosowania w rolnictwie ekologicznym zgodnie z regulacją WE 889/2008.

Urodzajna gleba – kluczowe znaczenie bakterii glebowych

Bardzo ważnym czynnikiem decydującym o prawidłowym rozwoju systemu korzeniowego i zaopatrzeniu roślin w składniki pokarmowe jest sprawna biologicznie gleba. Wysoka koncentracja w glebie bakterii Azotobacter, Nitrosomonas, Bacillus, Aspargillus, Rhizopus, Pseudomonas wpływa na zwiększenie zawartości łatwo dostępnych dla roślin uprawnych azotu, fosforu i żelaza. Bakterie te żyją głównie w ryzosferze systemu korzeniowego roślin uprawnych. Na rozwój bakterii w glebie mają wpływ:

  • wilgotność gleby,
  • żyzność (zawartość próchnicy i kwasów humusowych, które są podstawową substancją odżywczą),
  • odczyn gleby (najlepiej pH >6),
  • struktura gleby,
  • temperatura gleby.

Szczególnie korzystna dla roślin jest wysoka zawartość w podłożu bakterii Pseudomonas putida i Azotobacter, które mają właściwości ochronne gleby i poprawiają rozwój systemu korzeniowego nawożonych roślin. Preparatem stymulującym rozwój i aktywność bakterii Pseudomonas putida jest Delsol. Natomiast bakterie Azotabacter vinelandii zawiera szczepionka Rhizosum N. Bardzo dobre efekty daje oprysk słomy nawozami Rosahumus + Delsol + Rhizosum N. Tak bogata kompozycja substancji odżywczych i biologicznie czynnych aktywizuje życie biologiczne gleby, przyspiesza rozkład resztek pożniwnych, wzbogaca glebę w substancję organiczną i zapewnia doskonałe warunki do wzrostu zbóż i rzepaku jesienią.

 

Użyźnianie gleby w warunkach suszy – dostosowane NPK

W warunkach stałego deficytu wody należy dostosować podstawowe nawożenie NPK do okoliczności i wprowadzić do programów nawożenia nawozy NPK wzbogacone w siarkę oraz w deficytowe w glebie mikroskładniki, zwłaszcza bor i cynk oraz mangan, które wspomagają rozwój systemu korzeniowego. Takimi nawozami są ASX Corn (7-20-30-7,5 + B, Zn) i ASX Power (7-20-30-7,5 SO3 + B, Mn). Godnym uwagi rozwiązaniem do stosowania w przypadku gleb zasobnych w fosfor jest ASX PK plus (0-6-30-5- 17,5-12) produkowany na bazie polisulfatu, który zapobiega uwstecznianiu fosforu w glebie. Nawóz oprócz fosforu i potasu zawiera magnez, siarkę i wapń. W krajach, w których problem deficytu wody występuje od dawna, głównym sposobem aplikacji nawozów jest stosowanie nawozów płynnych, które są łatwiej i szybciej dostępne dla roślin. Obecnie w Polsce najpopularniejszym nawozem płynnym jest RSM. Oprócz azotu w formie płynnej na rynku coraz bardziej popularne są KTS Tiosiarczan potasu, CaTs Tiosiarczan wapnia i ASX Polifosforan amonu (APP), którymi można całkowicie zastąpić tradycyjne nawozy posypowe, podnosząc w ten sposób efektywność nawożenia. Tiosiarczany dostarczane do gleby w postaci CaTs i KTS są szybko transformowane w tetrationiany (S4O62-), które wchodzą w reakcje z kationami Fe++ i Al++. Poprzez absorpcję kationów metalicznych tetrationiany pozwalają znacząco zwiększyć dostępność fosforanów w formie ortofosforanowej. Jak wykazano w artykule, możliwości poprawy żyzności gleb i efektywności nawożenia w czasach deficytu wody jest wiele i każdy może je wdrożyć w swoim gospodarstwie. Trzeba jednak podkreślić, że wymagają one od rolnika konsekwencji i wytrwałości w działaniu – tylko wtedy okresy suszy nie będą tak groźne dla upraw jak obecnie.

 

Iwona Polewska-Jankowiak, Krzysztof Zachaj