Woda w mieszaninie zbiornikowej

Środki ochrony roślin są stosowane w uprawie roślin rolniczych w postaci roztworów wodnych. Jak wiadomo, jakość wody używanej do sporządzenia cieczy roboczej jest zróżnicowana w związku z pozyskiwaniem jej z różnych ujęć. O komentarz w tej sprawie poprosiliśmy Janusza Mazurka doktora nauk rolniczych specjalizującego się w ochronie roślin, doradcy firmy Agrosimex.

Jakie właściwości właściciel gospodarstwa powinien kontrolować i korygować w celu zapewnienia skuteczności zabiegów?woda

W pierwszej kolejności każdy właściciel powinien wykonać analizę chemiczną wody używanej do opryskiwania ze szczególnym uwzględnieniem jej pH oraz oznaczenia twardości. W szczególności dotyczy to twardości węglanowej. Odczyn wody ma ścisły związek z ilością kwaśnych węglanów (HCO3-). Wraz ze wzrostem odczynu wzrasta zawartość kwaśnych węglanów. W zakresie pH od 5,5 do 7,0 zależność ta ma charakter zbliżony do prostoliniowego. Twardość wody najlepiej obrazuje proces pienienia się mydła. Mydło pieni się bowiem tylko w wodzie miękkiej. W wodzie twardej tworzą się kłaczkowate sole wapnia i magnezu, które są w niej nierozpuszczalne. Tymczasem tworzenie się piany gwarantuje usuwanie brudu. W twardej wodzie dla osiągnięcia tego samego efektu potrzeba jest zużycia większej ilości detergentów. Podobnie jest ze środkami roślin. Część z nich w twardej wodzie działa gorzej.

Idąc dalej tym tropem należy wspomnieć, że w wodach naturalnych dominują przede wszystkim sole wapnia i magnezu więc twardość ogólna wody zależy głównie od obecności kationów Ca2+ i Mg2+. Twardość wywoływana przez wodorowęglany, węglany i wodorotlenki wapnia i magnezu nazywamy twardością węglanową natomiast tą wywoływana przez inne związki (siarczany, chlorki, krzemiany) niewęglanową. Twardość węglanowa i niewęglanowa stanowią razem twardość ogólną wody. W Polsce stopień twardości wody określa się albo w stopniach niemieckich O (dGH) lub w mg w 1 litrze wody. Zawartość CaCO3 jest rodzajem równoważnika i wskazuje na sumaryczną zwartość zarówno jonów magnezowych jak i wapniowych. Według tych norm przez wodę bardzo miękka rozumiemy taką, która mieści się w skali 0-5 według stopni niemieckich, bądź taką która w 1 l zawiera od 0 do 85 mg CaCO3. Przeciwnie woda bardzo twarda zawiera w 1 l ponad 510 mg CaCO3, co w skali niemieckiej daje ponad 30 O (dGH). Istnieją również proste metody oznaczania twardości jak i pH wody w postaci specjalnych pasków kolorymetrycznych.

Twardość węglanowa jak już na początku zaznaczyliśmy jest tą najważniejszą jednak na skuteczności zabiegów również może wpływać twardość niewęglanowa. Generalnie, można przyjąć, że sumaryczna zawartość jonów wapnia, magnezu i sodu poniżej 200 mg/l a żelaza poniżej 1 mg/litr nie powinna wpływać na obniżenie zabiegu opryskiwania. Aby się o tym dowiedzieć należy jednak przeprowadzić dokładną analizę wody.

W jaki sposób pH i twardość wody mogą wpłynąć na działanie preparatów stosowanych w uprawach rolniczych?

Liczne badania wykazują, że wysoka twardość wody ogranicza skuteczne działanie środków, a w szczególności herbicydów. W szczególności dotyczy to tych preparatów, które formułowane są w postaci soli. Prawie wszystkie rozpuszczalne w wodzie sole ulegają zjawisku dysocjacji. Dysocjacja jest to proces, który polega na rozpadzie cząsteczek danego związku na cząsteczki prostsze, jony do których zaliczamy dodatnie kationy i ujemne aniony. Te prostsze jony mogą wiązać się ze związkami mineralnymi znajdującymi się wodzie prowadząc do wytworzenia się substancji o słabszej aktywności bądź całkowicie są jej pozbawione. Im większa twardość wody tym prawdopodobieństwo takich negatywnych reakcji również wzrasta. Dysocjacji mogą również ulegać związki o charakterze słabych kwasów jak chociażby bardzo popularne herbicydy z grupy sulfonylomoczników. Także wysoka zawartość samego węglanu wapnia jest czynnikiem ograniczającym skuteczność działania wielu preparatów szczególnie tych, których zadaniem jest wnikanie do wnętrza tkanek roślin. Podczas wysychania cieczy roboczej węglan wapnia wytrąca się w postaci drobnoziarnistych osadów. Mogą one skutecznie ograniczać wnikanie substancji chemicznych. Powszechnie znane jest ograniczenie skuteczności soli glifosatu pod wpływem jonów węglanowych. Powstająca w warunkach twardej wody sól wapniowa glifosatu wydziela się na powierzchni roślin w postaci nierozpuszczalnych osadów co ogranicza wnikanie substancji aktywnej do wnętrza roślin.

A jak wygląda sprawa pH wody. Czy jej odczyn również może mieć znaczenie?zraszacz

Jak najbardziej. Wysokie pH wody może znacznie przyspieszać rozkład niektórych substancji aktywnych. Utrudnione jest wnikanie do chwastów herbicydów, szczególnie tych z grupy fenoksykwasów. Podwyższony odczyn wpływa również na dezaktywację substancji chemicznych fungicydów i insektycydów. Wśród insektycydów szczególnie wrażliwe są preparaty fosforoorganiczne, a spośród fungicydów niektóre środki kontaktowe. Do takich nietrwałych substancji należy m in. mankozeb.

Czy właściciele gospodarstw rolniczych są w stanie trwale zmienić właściwości wody, tak aby preparaty stosowane podczas różnorodnych zabiegów działały możliwie najskuteczniej?

Możliwości trwałego zmniejszenia twardości wody oczywiście istnieją, jakkolwiek z reguły wiąże się to z zakupem stosunkowo drogich urządzeń, których montowanie w produkcji rolniczej nie jest opłacalne. Pewnym sposobem na ograniczenie negatywnego wpływu twardej wody jest również ograniczanie jej ilości. W takiej sytuacji obniżamy również ilość kationów odpowiedzialnych za jej twardość. Nie zawsze jest to jednak możliwe i nie wolno przekraczać pewnych granic. Zawsze ograniczenie ilości wody przy zachowaniu właściwej dawki skutkuje wzrostem stężenia co również może być niekorzystne i powodować chociażby zjawisko fitotoksyczności.

Jak najszybciej pozbyć się problemów z nieodpowiednią jakością wody? Czy można zniwelować ten problem już w momencie przygotowywania cieczy roboczej?ACTIV5_packshot_1L

Oczywiście! Iistnieje kilka metod na poprawę właściwości wody służącej do przygotowywania cieczy roboczej. Jednym ze znanych sposobów ograniczających negatywny wpływ twardej wody na stosowane powszechnie glifosaty jest dodawanie do roztworu siarczanu amonu. W twardej wodzie jony siarczanowe łączą się z kationami wapnia tworząc słabo rozpuszczalny siarczan wapniowy. Na powierzchni roślin związek ten wytrąca się w postaci stosunkowo dużych kryształów, które nie blokują przedostawaniu się glifosatu do wnętrza tkanek. Jest to jednak działanie ograniczające przede wszystkim twardość węglanową. Siarczan amonowy nie ma też większego wpływu na skuteczne obniżenie pH wody. Jak więc widać postepowanie ze zbyt twardą wodą może wymagać zastosowania nieco bardziej wyrafinowanych metod. W takiej sytuacji warto szukać pomocy poprzez zastosowanie specjalnych kondycjonerów wody. Do takich substancji należy chociażby preparat Activ 5. Dzięki zastosowaniu specjalnie dobranych komponentów środek ten jednocześnie może służyć do zakwaszania wody jak i do niwelowania skutków jej twardości. Zostało tu zastosowane zjawisko sekwestracji, które w uproszczeniu polega na wiązaniu antagonistycznych kationów wapnia, magnezu, sodu i żelaza w nieaktywme kompleksy. Ponadto do środka został dodany specjalny kolorant odczytu umożliwiający w bardzo prosty sposób doprowadzić pH wody do właściwego odczynu.

Działanie tych substancji (Kondycjonery wody) ogranicza się do poprawy właściwości wody? Mają one wpływ również na zatrzymanie cieczy roboczej na roślinach?

Activ 5 to nie tylko preparat służący do niwelowania skutków twardej wody. Jest to również klasyczny adiuwant, który dzięki zastosowanym czynników homogenizujacych ułatwia stabilizacje roztworu poprzez poprawę mieszalności agrochemikaliów. Jego stosowanie przyczynia się również do zmniejszenia napięcia powierzchniowego ułatwiając zatrzymywanie cieczy roboczej na roślinach. Przedłuża również okres utrzymywania się środków na powierzchni tkanek. Można więc śmiało powiedzieć, że jest to na tyle wszechstronny kondycjoner, który łączy w sobie cechy wielu innych znanych na rynku adiuwantów.

Rozmawiała: Beata Konewka