Stonka kukurydziana coraz groźniejsza dla kukurydzy

Stonka kukurydziana to gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych, który z Ameryki Północnej został zawleczony w latach 80. XX wieku do Europy (Serbii). Od tamtego momentu opanowuje kolejne kraje i proces ten cały czas trwa. W Polsce owad pojawił się w 2005 roku na obszarze województwa podkarpackiego, a już w 2006 roku objął swym zasięgiem całą południową i częściowo centralną część kraju.

dr hab. inż. Paweł K. Bereś/prof. IOR – PIB, Justyna Pacześna-Mikurenda

Do końca 2013 roku stonka kukurydziana była szkodnikiem kwarantannowym w UE, stąd też podlegała urzędowemu monitoringowi występowania oraz nakazowi zwalczania. Co jednak istotne – pomimo wieloletniego statusu szkodnika kwarantannowego nie udało się w UE zatrzymać ekspansji tego owada. Podobnie było w Polsce. To tylko pokazuje, jak jest to groźny i ekspansywny szkodnik, który doskonale zaadaptował się do warunków glebowo-klimatycznych Europy.

Charakterystyka stonki kukurydzianej

Stonka kukurydziana w ciągu roku rozwija jedno pokolenie. Stadium zimującym są jaja składane do gleby na głębokość do 15 cm (niekiedy nawet do 50 cm, jeśli są głębokie szczeliny). Jaja bez problemu znoszą mróz, a ich liczbę może ograniczyć jedynie silne przesuszenie gleby. Larwy wylęgają się po siewach kukurydzy, od kwietnia lub maja. Wylęg uaktywnia dwutlenek węgla i substancje chemiczne wydzielane przez system korzeniowy kukurydzy. Z jaj larwy wychodzą stopniowo, dlatego można spotkać szkodnika na różnym etapie rozwoju, co później ma też odzwierciedlenie w terminach pojawu owadów dorosłych.

Aby z jaj nastąpił wylęg larw, kukurydza musi być uprawiana w monokulturze. Na polach w płodozmianie larw stonki kukurydzianej nie ma. Larwy przechodzą przez trzy stadia rozwojowe, z których ostatnie jest najbardziej żarłoczne. Larwy w pierwszym stadium żerują, obgryzając korzonki włośnikowe kukurydzy, które odpowiadają za pobieranie wody i składników pokarmowych, w tym za wymianę gazową. Drugie i trzecie stadium może dodatkowo wgryzać się do wnętrza grubszych korzeni, w tym także korzeni podporowych. W miejscach żerowania szkodnika korzenie brunatnieją i gniją, w tym zakłócone zostaje ich funkcjonowanie. Rośliny z ogryzionymi korzeniami wolniej rosną i słabiej plonują, mogą też przewracać się na glebę, co później utrudnia zbiór plonu kiszonki i ziarna.

Stonka kukurydziana w ciągu roku rozwija jedno pokolenie. Stadium zimującym są jaja składane do gleby na głębokość do 15 cm (niekiedy nawet do 50 cm, jeśli są głębokie szczeliny).

Od czerwca larwy przepoczwarczają się w glebie, po czym jeszcze w tym miesiącu lub od lipca zaczynają stopniowo wylatywać chrząszcze. Zwykle jako pierwsze pojawiają się samce, a po kilku dniach samice. Największą liczebność chrząszczy na kukurydzy obserwuje się od trzeciej dekady lipca do trzeciej dekady sierpnia. Jest to stadium migrujące, które może przemieszczać się na duże odległości. Chrząszcze preferują pyłek, a gdy go zabraknie, przegryzają świeże znamiona, co skutkuje słabszym zaziarnieniem kolb. Mogą wyjadać miękkie ziarniaki, a pod koniec wegetacji zwykle wyjadają blaszki liściowe. Są groźne tylko wówczas, gdy licznie żerują na kolbach, gdzie dodatkowo sprzyjają pojawowi fuzariozy kolb. Trzeba też wiedzieć, że samice, składając jaja do gleby, dadzą początek nowemu pokoleniu szkodnika. Jedna samica w ciągu swego kilkutygodniowego życia może złożyć do 1400 jaj, przy czym zwykle jest ich 600–800 sztuk. Jaja samice składają do końca okresu występowania,
czyli do października lub listopada. Przymrozki niszczą chrząszcze.

Szkody wyrządzane przez stonkę kukurydzianą

Stonka kukurydziana powoduje już lokalnie duże szkody, na plantacjach prowadzonych w monokulturach. Tu są obecne jej larwy, nierzadko w liczbie powyżej 8–10 sztuk/korzeń. Im dłużej trwa monokultura, tym jest ich coraz więcej, jeżeli nie są skutecznie zwalczane. Niechronione monokultury są wylęgarnią szkodnika i to z nich owad się rozprzestrzenia na nowe tereny. Są już przypadki wylegania roślin na obszarze kilkudziesięciu hektarów na plantacjach wielkoobszarowych. To bardzo utrudnia zbiór plonu, a także go obniża. Niewiele gospodarstw jest wyposażonych w opryskiwacze pozwalające zwalczać chrząszcze w pełni okresu wegetacji, gdy rośliny mają niekiedy ponad 2,5 m wysokości. Natomiast duże gospodarstwa, specjalizujące się w kukurydzy, zwykle uprawiają ją w monokulturze, a to sprzyja stonce. Przez wiele lat nie można było zwalczać larw z powodu braku zarejestrowanych środków. Jest to możliwe dopiero od niedawna.

Zwalczanie stonki kukurydzianej

Produktem z najnowszą rejestracją na larwy stonki kukurydzianej na monokulturach jest obecnie insektycyd doglebowy Belem 0,8 MG. To środek w formie mikrogranulatu, który zawiera cypermetrynę (pyretroidy) wykazującą działanie kontaktowe i żołądkowe na szkodnika. Preparat aplikuje się rzędowo do gleby w czasie siewu kukurydzy za pomocą specjalnego aplikatora do granulatów montowanego przy siewniku.

Warto wiedzieć, że…

…Belem 0,8 MG chroni ziarniaki i młode rośliny zarówno przed larwami stonki kukurydzianej, jak i drutowcami, które również są coraz większym zagrożeniem na polach kukurydzy. Zalecana dawka do jednorazowego zastosowania preparatu to 12–24 kg/ha. 
Wyższą dawkę należy stosować, gdy liczebność szkodników jest duża. Wielkość dawki należy ustalać, opierając się na monitoringu szkodników i informacjach o ich szkodliwości w minionym sezonie wegetacyjnym, gdy jest to monokultura.