Krzem w nawożeniu roślin uprawnych

Odpowiednio zbilansowane nawożenie zawsze powoduje zwiększenie wielkości i stabilności plonowania, poprawia wartość biologiczną i technologiczną uzyskiwanego plonu. Oprócz składników pokarmowych wprowadzanych w postaci nawozów doglebowych i nalistnych w ostatnich latach zaczęto brać pod uwagę tzw. składniki pożyteczne, takie jak sód (Na), kobalt (Co) i coraz częściej omawiany krzem (Si).

Podstawowymi czynnikami decydującymi o wysokości uzyskiwanego plonu w produkcji roślinnej są warunki środowiskowe, dobór odpowiedniej odmiany, właściwe nawożenie, ochrona rośliny uprawnej oraz prawidłowa agrotechnika. Nawożenie dotyczy nie tylko problemu wzrostu plonu, ale także żyzności i zasobności gleby. Jednakże podstawowym zadaniem stosowanych nawozów jest dostarczenie składników pokarmowych roślinie uprawnej. Składniki pożyteczne, np. sód, kobalt, tytan, krzem, choć nie należą do grupy makro- i mikroelementów, mają pozytywny wpływ na roślinę uprawną.

Źródło krzemu

Krzem należy do pierwiastków występujących w największych ilościach w skorupie ziemskiej. Procentowa zawartość Si w glebach wynosi od 25% do nawet 45%. Jest to główny składnik wszystkich frakcji granulometrycznych gleb, a przede wszystkim frakcji piasku i pyłu. Najwięcej krzemu jest w glebach piaszczystych, najmniej w ilastych.
Także w przyrodzie ożywionej, z punktu widzenia powszechności występowania, krzem zajmuje dość wysokie miejsce. Skrzyp polny, ryż i trzcina cukrowa zawierają w suchej masie 10–15% krzemionki. Rośliny zbożowe kumulują do 3% krzemionki, a dwuliścienne – poniżej 0,5%.

Pobieranie krzemu przez rośliny

Krzem jest pobierany przez rośliny głównie w formie monomerów kwasu ortokrzemowego H4SiO4, które pozbawione są ładunku elektrycznego. Pierwiastek, mimo dużej zawartości w glebie, w przeważającej większości jest niedostępny dla roślin. Rośliny pobierają poprzez korzenie tylko te składniki pokarmowe, które są rozpuszczalne w wodzie glebowej. Niestety, większość krzemu glebowego jest praktycznie nierozpuszczalna w roztworze glebowym, co ogranicza jego pobieranie przez rośliny z gleby.

Znaczenie i rola krzemu

Wyniki najnowszych badań pokazują, że dokarmianie roślin krzemem pozytywnie wpływa na wiele czynników związanych z ich rozwojem. W licznych doświadczeniach wykazano korzystne działanie tego pierwiastka na różne procesy metaboliczne i fizjologiczne roślin. Krzem odgrywa w ich życiu istotną rolę, polegającą głównie na tworzeniu mechanizmów obronnych przed niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi. Rośliny dobrze zaopatrzone w ten składnik w mniejszym stopniu reagują na stresogenne warunki środowiska, są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz infekcje patogenów, charakteryzują się większą zdrowotnością i produkcją biomasy.

Przypuszcza się, że krzem wzmaga syntezę barwników asymilacyjnych. Nawożenie nalistne krzemem może prowadzić do zwiększenia zawartości chlorofilu w tkance asymilacyjnej roślin oraz intensyfikować proces syntezy cukrów, a także zwiększać aktywność niektórych enzymów.

Rośliny pobierające większe ilości krzemu charakteryzują się bardziej oszczędną gospodarką wodną. Mają mniejsze zapotrzebowanie na wodę, gdyż ograniczone są jej straty w wyniku parowania. Przy nawożeniu krzemem ryż wykazuje o 12–15% mniejszą transpirację, pszenica o mniej więcej 10%.

Stosowanie krzemu łagodzi również skutki fitotoksycznego nadmiaru niektórych jonów w środowisku korzeniowym. Pierwiastek ten ogranicza pobieranie przez rośliny metali ciężkich, w tym miedzi i kadmu. Związki krzemu skutecznie zapobiegają toksyczności glinu, tworząc z nim nietoksyczne związki.
Wysoką efektywność krzemu w dziedzinie poprawy odporności roślin na czynniki stresowe tłumaczy się wzrostem mechanicznej odporności tkanek wysyconych związkami tego pierwiastka, a także udziałem krzemu w tworzeniu specyficznych związków stymulujących odporność, w tym nabytej odporności systemicznej (ang. SAR). Poprawa funkcjonowania roślin nawożonych związkami krzemu powoduje wzrost ilościowy i jakościowy plonu.

 

Nawożenie nalistne związkami krzemu

Podsumowując, kwestia nawożenia nalistnego związkami krzemu jest rozwojowa i wymagająca jeszcze szerszego poznania.
Jedną z ciekawszych propozycji na rynku preparatów krzemowych jest stymulator wzrostu roślin ASX Krzem plus. Program jego stosowania oparty jest na fazach rozwojowych roślin, w których dostarczenie krzemu w aplikacji nalistnej jest jak najbardziej uzasadnione, a sam produkt ze względu na właściwości nie powinien wymuszać zmiany technologii wdrożonej w gospodarstwie. ASX Krzem plus powinien być używany zgodnie z podstawowymi praktykami i wytycznymi stosowania preparatów nalistnych. Ze względu na potencjał łącznego podawania z innymi produktami AXS Krzem plus staje się jednym z najlepszych produktów na rynku.

Uprawa	Sposób aplikacji	Dawka	Termin stosowania	Zalecana ilość wody
Burak cukrowy	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – 1. zabieg w fazie 4–6 liści, następne co 10–14 dn	250 l/ha
Kukurydza	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – 1. zabieg w fazie 4–6 liści, następne co 10–14 dn	250 l/ha
Rzepak ozimy	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – jesienią w fazie 4–6 liści, wiosną po ruszeniu wegetacji, 10–14 dni później i po wytworzeniu pąków kwiatowych	250 l/ha
Zboża jare	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – 1. zabieg w fazie 4–6 liści, następne co 10–14 dni	250 l/ha
Zboża ozime	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – jesienią w fazie 4–6 liści, wiosną po ruszeniu wegetacji, 10–14 dni później i po wytworzeniu pąków kwiatowych	250 l/ha
Rośliny strączkowe i motylkowe	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – 1. zabieg po wytworzeniu rozety liściowej, następne co 10–14 dni 250	250 l/ha
Ziemniak	nawożenie dolistne	0,5 l/ha	wykonać 1–3 zabiegi w sezonie – 1. zabieg po wytworzeniu pokroju krzaka, następny przed kwitnieniem, ostatnie 2 zabiegi wykonać po kwitnieniu ziemniaków w odstępach 10–14 dni	250 l/ha

Wyniki najnowszych badań pokazują, że dokarmianie roślin krzemem pozytywnie wpływa na wiele czynników związanych z ich rozwojem.

dr inż. Tomasz Piotrowski