Kukurydza zalicza się do roślin o bardzo wysokim potencjale plonotwórczym. Tym niemniej aby mógł on być zrealizowany, nie wystarczy, że rolnik poniesie odpowiednie nakłady (również te związane z nawożeniem). Muszą także, a może przede wszystkim, wystąpić odpowiednie warunki pogodowe w sezonie wegetacyjnym. Szczególnie boleśnie przekonali się o tym rolnicy w minionym roku, zwłaszcza na terenach, na których wystąpił drastyczny niedobór opadów.

Warto się zastanowić, jak efektywnie gospodarować wodą, gdyż w naszym kraju bardzo często jest to główny czynnik, który ogranicza poziom plonowania kukurydzy. Efektywność plonotwórczą wody można rozpatrywać na wielu płaszczyznach, przykładowo regulacji odczynu gleby, właściwej gospodarki materią organiczną czy parametrów związanych ze strukturą gleby. Tym niemniej trzeba mieć świadomość, że wzrost produktywności wody można uzyskać przede wszystkim poprzez wzrost efektywności nawożenia azotem (czynniki wymienione powyżej mają również wpływ na gospodarkę azotową rośliny).

Nawożenie azotem a zużycie wody

Na stanowiskach, na których osiąga się wysoką efektywność nawożenia azotem, zmniejsza się jednostkowe zużycie wody. Trzeba przy tym zwrócić uwagę na fakt, że efektywne nawożenie azotem nie powinno sprowadzać się tylko do ustalenia odpowiedniej dawki tego składnika, wyboru nawozu oraz terminu jego aplikacji. Równie ważne jest to, aby azot był odpowiednio zbilansowany innymi makro- i mikroskładnikami. Wymaga to od rolnika w pierwszej kolejności uregulowania odczynu gleby (pH gleby ma istotny wpływ m.in. na dostępność składników pokarmowych, a także na jej pojemność wodną), a następnie odpowiedniego stosowania fosforu,potasu, magnezu i siarki, a także cynku i boru. Jak wynika z przedstawionych informacji, kukurydza do realizacji swojego potencjału plonotwórczego, tj. do uzyskania maksymalnego plonu ziarna w danych warunkach siedliskowych, potrzebuje pokrycia wysokiego zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki pokarmowe.

Pobranie składników pokarmowych przez kukurydzę uprawianą na ziarno

Średnie pobranie jednostkowe makroelementów, w kg/t ziarna + słoma
N	P2O5	K2O	MgO	S	CaO
20–30	8–10	22–32	4–6	3–4	4–5

 

Średnie pobranie jednostkowe makroelementów, w kg/t ziarna + słoma
Fe	Zn	B	Cu	Mn	Mo
200–250	40–60	20–30	10–12	35–40	1

Technika nawożenia decyduje o efektywności

Jednym z podstawowych czynników, który decyduje o efektywności nawożenia, jest technika stosowania nawozów. W praktyce najbardziej rozpowszechniony jest system nawożenia rzutowy (powierzchniowy). Jednak, jak wynika z badań, jest on najmniej ekonomiczny, szczególnie u roślin uprawianych w szerokie rzędy. Zatem w uprawie kukurydzy w miarę możliwości należy ograniczać ten sposób aplikacji nawozów. Alternatywą dla technik powierzchniowego stosowania nawozów są tzw. techniki nawożenia zlokalizowanego. Ich istota polega na wprowadzeniu nawozu bezpośrednio w sąsiedztwo nasion lub korzenia. Pozwala to na ograniczenie dawki składnika poprzez zwiększenie koncentracji składników odżywczych w strefie ukorzenienia się rośliny.

Czy wiesz, że…

Na prawidłowe odżywienie roślin od początku wegetacji bardzo istotny wpływ ma cynk, bo składnik ten oddziaływuje korzystnie m.in. na rozwój systemu korzeniowego, co z jednej strony ułatwia pobieranie przez rośliny składników pokarmowych, a z drugiej zwiększa ich odporność na suszę, gdyż rośliny są w stanie pobierać wodę z głębszych warstw gleby. Trzeba przy tym podkreślić, że stosowanie tego typu nawożenia ma charakter startowy. Zalecana dawka nawozu mieści się w granicach 20–30 kg/ha. Nie zastąpi ono nawożenia podstawowego, a pozwala jedynie je ograniczyć.

Nawożenie zlokalizowane to mniejsze dawki nawozów

Nawożenie zlokalizowane w uprawie kukurydzy może być realizowane w wielu wariantach, przy czym w praktyce najbardziej rozpowszechnione jest nawożenie rzędowe w wersji na skos, równolegle, lecz kilka centymetrów poniżej rzędu wysiewanych nasion. Uzyskuje się w ten sposób wysoką koncentrację składników pokarmowych w pobliżu rozwijającego się korzenia. Zwiększa to ich dostępność, co jest bardzo ważne w początkowych fazach rozwojowych kukurydzy, kiedy słabo rozwinięty system korzeniowy wymaga dużego stężenia składników w glebie.Szczególnie istotne jest to w odniesieniu do fosforu, którego rośliny potrzebują w stosunkowo dużych ilościach na początku wegetacji – a składnik ten nie dość, że słabo przemieszcza się w glebie, to jeszcze w niskich temperaturach jego pobieranie jest utrudnione. A trzeba mieć na uwadze, że rośliny dobrze odżywione fosforem od początku wegetacji lepiej gospodarują azotem, tj. głównym składnikiem plonotwórczym. Jednocześnie bardzo ważne jest, aby stężenie soli nawozowych (zwłaszcza azotu i potasu) nie było zbyt duże, gdyż nadmierne zasolenie gleby prowadzi do zaburzeń kiełkowania i do wypadania młodych roślin, a tym samym do zmniejszenia obsady. Dla młodych siewek szczególnie niebezpieczne jest zbyt wysokie stężenie azotu amonowego (NH4), gdyż forma ta, zwłaszcza w środowisku zasadowym, łatwo przechodzi w amoniak (NH3), co może prowadzić do zakłócenia wschodów.

Wpływ sposobu umieszczenia nawozu w glebie na stężenie składników pokarmowych (Murphy i Dibb, 1986)

Stężenie składników pokarmowych na kg gleby
Powierzchniowo	Rzędowo	Taśmowo
56 mg N	3100 mg N	375 mg N
19 mg P	1200 mg P	128 mg P
73 mg K	4600 mg K	488 mg K

Skuteczne mikrogranulaty

W ostatnich latach niezwykle dynamicznie rozwija się nawożenie polegające na umieszczeniu specjalnie skomponowanego nawozu (nawóz w postaci mikrogranulatu zawierający w swoim składzie szybko dostępny fosfor, azot, siarkę oraz cynk) w bezpośredniej bliskości nasion. Celem tego typu nawożenia jest przełamanie bariery fizjologicznej rośliny polegającej na słabym pobieraniu składników pokarmowych w niskich temperaturach (szczególnie fosforu). Dzięki temu rośliny łagodniej znoszą stres termiczny, co objawia się większą dynamiką ich wzrostu we wczesnych fazach rozwojowych. Trzeba pamiętać, że zawiązek kolby u kukurydzy pojawia się już w stadium 5–6 liści.

Witold Szczepaniak