Ograniczenie Zgnilizny twardzikowej rzepaku

Zgnilizna twardzikowa rzepaku

Występowanie chorób rzepaku związane jest z rejonami jego uprawy, w dużym zaś stopniu zależy od warunków atmosferycznych panujących w okresie wegetacji. Aktualnie za najgroźniejszą chorobę rzepaku uznawana jest zgnilizna twardzikowa, występuje zarówno na formie ozimej, jak i jarej. Sprawcą tej choroby jest polifagiczny grzyb zaliczany do gromady workowców – Sclerotinia sclerotiorum.Zgnilizna twardzikowa występuje wszędzie i corocznie, szczególnie w latach sprzyjających jej rozwojowi, a więc z wysoką wilgotnością. W maju oraz kwietniu przy sprzyjających warunkach pogodowych, czyli temp. 10–12°C oraz wysokiej wilgotności, patogen rozwija się najlepiej i najszybciej. Szkodliwość tej choroby jest wysoka – obejmuje 20–60% plonu. Największe szkody wywołuje w północnej i południowo-zachodniej Polsce, czyli w głównych rejonach uprawy rzepaku. Przedwczesne zamieranie roślin powoduje masowe osypywanie się nasion. Rozwojowi zgnilizny twardzikowej sprzyjają znaczne uszkodzenia roślin, wrażliwość odmian na porażenie, a przede wszystkim występowanie roślin żywicielskich. Patogen w glebie może przetrwać nawet 7–10 lat ze względu na sklerocja, czyli twory przetrwalnikowe grzybów.

Objawy zgnilizny twardzikowej na rzepaku

Pierwsze objawy zgnilizny twardzikowej na rzepaku można zaobserwować na przełomie maja i czerwca – widoczne są po kwitnieniu, w fazie opadania pierwszych płatków kwiatowych. Porażone płatki opadają wcześniej, a liście i łodygi oraz inne części roślin zaatakowane przez zgniliznę twardzikową brunatnieją, zamierają i gniją. Wewnątrz łodyg porażonych roślin obserwowana jest obfita biała grzybnia, w której znajdują się sklerocja grzyba. Z czasem grzybnia przerasta porażone tkanki, pokrywając zewnętrzną część roślin. Zainfekowane rośliny więdną i przedwcześnie zamierają. Grzybnia rozwijająca się na porażonych tkankach rośliny uszkadza wiązki przewodzące, co doprowadza do załamywania się łodyg roślin oraz ich gnicia, a w następstwie do wylegania.

Źródło infekcji

W zgniliźnie twardzikowej głównym źródłem infekcji jest materiał siewny, w którym znajdują się sklerocja grzyba, ale także gleba, na powierzchni której znajdują się sklerocja osypane po zbiorze rzepaku. W okresie kwitnienia rzepaku w apotecjach – strukturach rozmnażania płciowego – powstają zarodniki workowe (wyrastają ze sklerocjów). Zarodniki te dokonują infekcji kwitnących kwiatów, potem wraz z nimi opadają na liście.

Charakterystyczna biała, obfita grzybnia oraz sklerocja grzyba na porażonych tkankach roślin
Charakterystyczna biała, obfita grzybnia oraz sklerocja grzyba na porażonych tkankach roślin

Następnie grzybnia przerasta tkanki roślinne. S. sclerotiorum może także przezimować na porażonych resztkach roślin (do 3 lat). Po przezimowaniu tworzy się grzybnia (ze sklerocji mogą też rozwinąć się apotecja). W czasie sezonu choroba rozprzestrzeniana jest przez fragmentację obfitej grzybni, sklerocjów oraz zarodników workowych. Oprócz tego grzyb może być przenoszony z roślin porażonych na rośliny zdrowe w wyniku kontaktu. Dlatego zgnilizna twardzikowa często występuje na polu placowo.

Apotecja grzyba S. sclerotiorum
Apotecja grzyba S. sclerotiorum

Profilaktyka na plantacjach rzepaku

Okres kwitnienia rzepaku to czas wykonania zabiegów chemicznych przeciw zgniliźnie twardzikowej

Ograniczanie występowania zgnilizny twardzikowej sprowadza się przede wszystkim do przestrzegania zaleceń agrotechnicznych, których głównym celem jest zlikwidowanie źródła infekcji choroby na plantacji oraz stworzenie jak najlepszych warunków do rozwoju roślin. Do głównych działań profilaktycznych zaliczają się:

  • odpowiedni płodozmian 3–4 z zachowaniem właściwego zmianowania roślin – przede wszystkim należy unikać zbyt częstego następstwa roślin z rodziny kapustowatych po sobie na tym samym stanowisku;
  • siew zdrowego, oczyszczonego materiału siewnego;
  • uprawa odmian odpornych lub tolerancyjnych na porażenie przez grzyba S. sclerotiorum;
  • staranna uprawa przedsiewna;
  • wykonanie podorywek i głębokiej orki, przykrywających resztki pożniwne roślin, na których znajdują się grzybnia patogenu oraz sklerocja;
  • wykonanie zabiegów mających na celu zmniejszenie występowania zjawiska pękania łuszczyn i osypywania się nasion w czasie dojrzewania roślin.

Ochrona chemiczna

Skuteczność, a zarazem efektywność prowadzonej ochrony chemicznej, zależna jest od terminu wykonania zabiegu chemicznego, który podyktowany jest biologią samego patogenu oraz stadium rozwoju i wzrostu rośliny. Pierwszym sygnałem do rozpoczęcia zabiegów chemicznych jest pojawienie się objawów porażenia na roślinach. W przypadku porażenia przez choroby grzybowe, a taką jest m.in. zgnilizna twardzikowa, podatność na porażenie zwiększa się w miarę jesiennego wzrostu roślin oraz wiosną po ruszeniu wegetacji i w czasie kwitnienia. Obecnie do ochrony rzepaku można wykorzystać preparaty z grupy konazoli-triazoli, jak Spekfree 430 SC , a także Tazer 250 SC z grupy strobiluryn. Preparat Spekfree 430 SC zawiera tebukonazol i wykazuje działanie zapobiegawcze i interwencyjne. W przypadku ochrony rzepaku ozimego przed m.in. zgnilizną twardzikową Spekfree 430 SC należy zastosować w dwóch terminach. Pierwszy jesienią w fazie 4–8 liści rzepaku w dawce 0,45 l/ha. Drugi termin to wiosna – w fazie wydłużania pędu głównego. Zalecana dawka to 0,6 l/ha. Natomiast preparat Tazer 250 SC polecany jest do stosowania zapobiegawczego na plantacjach rzepaku. Substancją aktywną preparatu jest azoksystrobina. W uprawie rzepaku ozimego zabiegi należy wykonywać od początku fazy kwietnia, zalecana dawka to 1 l/ha. Środki grzybobójcze z grupy konazoli-triazoli oprócz zwalczania pełnego spektrum chorób grzybowych rzepaku wykazują właściwości regulatorów wzrostu. Zastosowane jesienią zwalczają grzyby chorobotwórcze, ale mogą także działać jako regulatory wzrostu i stymulować zimotrwałość rzepaku. Natomiast wykonanie zabiegu wiosną tuż po ruszeniu wegetacji może powodować skracanie łodyg, wskutek czego występuje ochrona łanu przed wyleganiem.

 Karolina Felczak, Instytut Agronomiczny Fertico