Nawożenie ziemniaka – efektywne nawożenie nalistne

Ziemniak charakteryzuje się dość dużymi potrzebami pokarmowymi, a jednocześnie mniejszym wykorzystaniem zastosowanych w nawozach składników w porównaniu z innymi gatunkami roślin upraw polowych. Pobieranie składników pokarmowych odbywa się głównie poprzez system korzeniowy roślin ziemniaka. Jednak nalistne dokarmianie zapewnia ich szybką przyswajalność i umożliwia efektywne uzupełnienie niedoborów w czasie wegetacji.

Składniki pokarmowe, uwzględniając ich ilości pobierane przez rośliny, dzieli się na mikro- i makroelementy. Rośliny ziemniaka pobierają w stosunkowo dużych ilościach makroelementy i w bardzo niewielkich mikroelementy. Na wytworzenie 1 tony bulw ziemniak potrzebuje mniej więcej 6 kg potasu (K2O), 5 kg azotu (N), 1,5 kg fosforu (P2O5), 0,7 kg magnezu (MgO), 0,6 kg siarki (S), 0,6 kg wapnia (CaO) oraz 43 g żelaza (Fe), 7,7 g manganu (Mn), 7,5 g cynku (Zn), 2,2 g miedzi (Cu), 2,7 g boru (B), 0,1 g molibdenu (Mo). Pobieranie składników pokarmowych odbywa się głównie poprzez system korzeniowy, stąd nalistne stosowanie makroskładników w okresie wegetacji może stanowić jedynie niewielki procent uzupełnienia dawki podstawowego nawożenia doglebowego. Do bardziej efektywnych plonotwórczo dla ziemniaka składników makroelementowych stosowanych nalistnie należą azot, magnez i potas, w mniejszym stopniu fosfor, siarka czy wapń.

Nawożenie ziemniaka – zapotrzebowanie na mikroelementy

Choć zapotrzebowanie roślin na mikroelementy wynosi od kilku do kilkunastu gramów na hektar, to są one niezbędne do prawidłowego rozwoju i plonowania. Efektywność działania nawet najlepiej dobranego nawożenia mineralnego podstawowymi składnikami NPK jest uzależniona od odpowiedniego zaopatrzenia roślin w mikroelementy. Rośliny ziemniaka wykazują dużą wrażliwość na niedobór manganu i cynku, a mniejszą w stosunku do pozostałych mikroelementów. Skuteczniejszym sposobem od doglebowego zastosowania może być nalistne pokrycie potrzeb pokarmowych roślin na te składniki.

Dlaczego i kiedy przeprowadzić nawożenie nalistne ziemniaka?

Podczas wegetacji zmienny układ czynników pogodowych, czyli obfite opady na przemian z okresową suszą glebową, czy wysoka temperatura powietrza z krótkotrwałymi przymrozkami, wywołuje określone trudności w pobraniu przez rośliny składników pokarmowych. Objawia się to bardziej lub mniej widocznym ich niedoborem i może być przyczyną obniżenia zarówno wielkości, jak i jakości plonu bulw, co uzasadnia uzupełnienie ich poprzez aplikację nalistną.
Nalistne dokarmianie zapewnia:

szybką przyswajalność składników,
możliwość zapobiegawczego lub stwierdzonego objawowo uzupełniania niedoborów składników w czasie wegetacji,
wysoką efektywność składników stosowanych w stosunkowo niewielkich ilościach w porównaniu z nawożeniem doglebowym,
możliwość łączenia z zabiegami ochrony roślin,
równomierne rozprowadzenie składników na plantacji,
ograniczenie zanieczyszczenia środowiska.

W przypadku roślin ziemniaka wysokie zapotrzebowanie na składniki pokarmowe rozpoczyna się już w okresie tuberyzacji, czyli tworzenia bulw na stolonach, ale najbardziej intensywne ich pobieranie przypada na okres powiększania się masy bulw. Oznacza to, że w zależności od wczesności odmiany warunki sprzyjające nalistnemu stosowaniu składników mogą wystąpić w dość długim przedziale czasowym – od czerwca nawet do początku sierpnia. Niedobory składników na roślinach ziemniaka objawiają się najczęściej skarłowaceniem roślin, chlorozą, nekrozami, a także zmianami barwy skórki i wadami miąższu bulw. Deficyty nieuzupełnione nalistnie nawozem zawierającym brakujące składniki mogą w różnym stopniu niekorzystnie oddziaływać na wielkość uzyskanego plonu oraz na pogorszenie cech jakościowych bulw.

Niedobory składników w ziemniakach – objawy i zalecenia

Azot (N)

W przypadku niedoboru azotu wzrost roślin jest przyhamowany, liście są słabo wykształcone i mają barwę od jasnozielonej do żółtawej, a w późniejszej fazie może dochodzić do ich zamierania i opadania. Wykształca się mniej łodyg, co przyczynia się do mniejszej ilości tworzonych bulw na stolonach. Następstwem deficytu azotu jest również zdrobnienie bulw, a w konsekwencji niższy plon i obniżona zawartość składników w bulwach. Zabiegi nalistnego dokarmiania azotem można przeprowadzać od fazy zwarcia roślin w rzędach aż do fazy formowania jagód. Zaleca się wykonywać dokarmianie 2–4-krotnie w okresie wegetacji, najlepiej w odstępach 14-dniowych.
Magnez (Mg). Jest jednym z podstawowych składników chlorofilu i warunkuje przebieg fotosyntezy oraz wpływa na procesy enzymatyczne w roślinie, a także decyduje o zawartości witaminy C i skrobi. Przy braku magnezu tkanka między nerwami starszych liści żółknie, następnie brunatnieje i wykrusza się, a brzegi liści pozostają zielone, obserwuje się zwiędły pokrój roślin. Nalistne stosowanie magnezu wskazane jest do fazy kwitnienia, najlepiej kilkukrotnie w formie siarczanu magnezu, ponieważ rośliny ziemniaka wykazują największe zapotrzebowanie na ten składnik w okresie zawiązywania bulw.

Potas (K)

Ziemniak należy do roślin wykazujących największe zapotrzebowanie na potas. Podstawowe pokrycie zapotrzebowania na ten pierwiastek stanowi nawożenie doglebowe. W warunkach niedostatecznej dostępności potasu z zastosowanych nawozów doglebowych wskazane jest uzupełnianie tego składnika nalistnie. Jego deficyt objawia się zwiędłym pokrojem roślin, liście zasychają na wierzchołkach i brzegach, zwijają się i opadają, miąższ bulw ciemnieje. W następstwie niedoboru potasu obniża się zawartość witaminy C, suchej masy i skrobi w bulwach, wzrasta poziom cukrów redukujących, maleje trwałość przechowalnicza bulw, co obniża ich wartość technologiczną dla przetwórstwa spożywczego.

Mangan (Mn)

Jest jednym z ważniejszych mikroelementów biorących udział w procesie przemiany materii w roślinach ziemniaka. Niedobór manganu objawia się jasnożółtymi wybarwieniami młodych liści, występującymi pomiędzy nerwami, rozpoczynającymi się u podstawy liścia, które stopniowo obejmują cały liść i mogą przechodzić w brązowe nekrotyczne plamy. Efektem niedoboru manganu jest opóźnienie kwitnienia roślin, zmniejszenie zawartości białka, witaminy C i skrobi, a także wzrost porażenia bulw parchem zwykłym.

Cynk (Zn)

Bierze udział w syntezie chlorofilu, a także jest składnikiem niektórych enzymów regulujących oddychanie. Niedobory cynku powodują karłowatość roślin ziemniaka i chlorozę jego liści, które ponadto są drobne, kruche i z deformacjami brzegów. Brak cynku wpływa niekorzystnie na zawartość białka i cukrów w ziemniaku. W zależności od fazy rozwojowej ziemniaka rośliny wykazują zwiększone zapotrzebowanie na poszczególne makroskładniki:

azot (N) – zakrywanie międzyrzędzi (BBCH 31–39),

potas (N) i fosfor (P) – początek zawiązywania bulw do tworzenia bulw (BBCH 40–44),

wapń (Ca), magnez (Mg), siarka (S) – tworzenie bulw (BBCH 44–47),

potas (N) i fosfor (P) – od początku do końca kwitnienia (BBCH 51–69),

wapń (Ca), magnez (Mg), siarka (S) – rozwój owoców (BBCH 70–79).

Żeby składniki te zostały właściwie wykorzystane przez roślinę w określonej fazie rozwojowej, muszą być zaaplikowane odpowiednio wcześniej. Dodatkowo, w celu komplementarności nalistnej aplikacji nawozów, należy dodać do oprysku podstawowe mikroelementy, ze szczególnym naciskiem na Mn i Fe oraz Zn. Najczęściej pierwsze zabiegi nalistnego nawożenia roślin stosuje się 2–4 tygodnie przed kwitnieniem, jednak termin wykonania oprysku uzależniony jest od stanu plantacji. Ostatni zabieg powinien przypadać w fazie pojawienia się zielonych jagód na roślinach. Jeżeli wystąpią, nie tylko w wymienionych powyżej okresach, nawet słabe objawy niedoborów na roślinie, należy ją niezwłocznie zasilać nalistnie tymi składnikami.

Sprawdzony sposób na nawożenie ziemniaka

Z uwagi na trudności w rozpoznaniu objawów niedoborów konkretnych pierwiastków najbardziej zasadne jest stosowanie zapobiegawczo nalistnych nawozów mikro- i makroskładnikowych w oparciu o zapotrzebowanie. System ten pozwala na wyeliminowanie niedoborów nieujawniających się w postaci zmian morfologicznych, ale znacząco obniżających plon. Obecnie na rynku dostępna jest bardzo szeroka gama nawozów nalistnych, zarówno zawierających pojedyncze pierwiastki makro- i mikroelementowe, jak i produktów wieloskładnikowych. Do najlepszych na rynku, ze względu na stosunek jakości do ceny oraz na możliwości aplikacji, zaliczają się nawozy makroskładnikowe ASX Makro plus, ASX Fosfor plus, ASX Potas plus, CaTs Tiosiarczan wapnia, KTS Tiosiarczan potasu oraz nawozy z serii Rosasol i Rosaleaf o różnym składzie NPK z dodatkiem mikroelementów. Wśród nawozów z mikroelementami godne polecenia jest stosowanie produktów ASX Complex, Mikrostar Mn, Mikrostar Zn, ASX Complex Mn Forte, Zinc 750, Mangan Forte, Mangan N Aloy, Nutriefekt, Nutriefekt Fosfor plus, Bolero Zn.

Innowacje

W celu efektywniejszego wykorzystywania przez rośliny składników zastosowanych nalistnie opracowywane są innowacyjne produkty, zawierające elementy pochodzenia naturalnego, takie jak wyciągi roślinne, algi morskie czy aminokwasy, a także preparaty zawierające pierwiastki niezaliczane do składników pokarmowych, mające jednak wpływ na rozwój roślin, np. krzem (Si) i tytan (Ti). Produkty te oprócz funkcji odżywczej wykazują działanie biostymulujące oraz zwiększają odporność roślin na czynniki stresowe. Skuteczność niektórych z nich w uprawie ziemniaka została potwierdzona badaniami. Takimi preparatami są m.in. Metalosate Calcium, Protaminal, Lamina Vigor, Maral, ASX Krzem plus, ASX Tytan plus.