Nawadnianie kropelkowe ziemniaków
Obok pszenicy, kukurydzy i ryżu ziemniak ma dziś podstawowe znaczenie dla wyżywienia ludności całego świata. Są powszechnie wykorzystywane w większości krajów, również w Polsce. Kierunek uprawy tej rośliny realizowany przez rolnika warunkuje wybór odpowiedniego systemu gospodarowania, a możliwości jest wiele.
Dawniej ziemniaki były masowo wykorzystywane jako pasza dla zwierząt gospodarskich. W gospodarce rynkowej okazało się jednak, że jest ona zbyt droga i rolnicy nie stosują już tej technologii. Ziemniak to doskonały surowiec w przemyśle krochmalniczym i gorzelnictwie. Skrobia ziemniaczana jest stosowana także w przemyśle farmaceutycznym, papierniczym, metalurgicznym i spożywczym. Obecnie rozwija się i dobrze rokuje na przyszłość certyfikowany system produkcji, ponieważ rosną wymagania rynku ziemniaka jadalnego. Systematycznie zwiększa się również zapotrzebowanie na surowiec dla przetwórstwa spożywczego i skrobiowego, a także w nasiennictwie ziemniaka. Tu sprawdza się konwencjonalny intensywny (towarowy) system produkcji, który bez nawadniania jest nieopłacalny, wręcz niemożliwy.
Produkcja towarowa – korzyści
W tej gałęzi produkcji ziemniaka, niezależnie od kierunku użytkowania zbiorów, ważną pozycję zajmuje obecnie wielkoobszarowy system intensywnego gospodarowania. Choć wymaga on sporych nakładów finansowych, to sprzyja uzyskiwaniu wysokich plonów, z dużym udziałem plonu handlowego. Pozwala też osiągnąć wysokie parametry cech użytkowych ziemniaków, co zazwyczaj przekłada się na wysoką rentowność uprawy. Nawadnianie jako element technologii uprawy w tym przypadku stanowi wartość mniej więcej 45% kosztów wszystkich zabiegów. Dlaczego? Ziemniaki muszą spełniać rygorystyczne wymagania jakościowe. Ciepły klimat i długość sezonu wegetacyjnego służą ich uprawie (np. w Wielkopolsce). Problemem jest jednak postępująca od lat susza, dlatego dla uzyskania dobrego produktu niezbędne jest nawadnianie pól ziemniaczanych.
Nawadnianie ziemniaków w Polsce – praktyka
W małych i średnich gospodarstwach najczęściej spotykanym system nawadniania plantacji ziemniaków jest podlewanie za pomocą deszczowni szpulowych (wąż o długości 110–750 m). W przypadku upraw na dużych powierzchniach bardziej ekonomiczne i łatwiejsze do przestawiania są deszczownie mostowe – maszyny przypominające przęsła mostu, zawieszone na dwukołowych wózkach. Każdy jest wyposażony w elektryczny silnik napędowy i czujniki zapewniające prostolinijowość konstrukcji, mogących obsługiwać powierzchnie 50–150 ha. Deszczowanie wiąże się z dużym zużycie wody i jej stratami poprzez parowanie oraz może powodować negatywne efekty uboczne w postaci poparzeń liści lub rozwoju ich chorób.
Na małych plantacjach ziemniaków można stosować oszczędne pod względem zużycia wody nawadnianie kropelkowe. Wówczas na wierzchołkach redlin, przed ostatnim obsypywaniem, należy rozłożyć plastikowe przewody z emiterami podłączone do głównych rurociągów zasilających i doprowadzających wodę na pole. Przed zbiorem ziemniaków przewody wyciąga się delikatnie z redlin i zwija, żeby można było zastosować je w następnym roku. Takie nawadnianie jest dość pracochłonne, ale dzięki niemu roślina odwdzięczy się dorodnym plonem. Woda do podlewania plantacji ziemniaków może pochodzić ze zbiorników wodnych, w których kumuluje się opad atmosferyczny i spływ powierzchniowy. W ten sposób nawadnianie upraw nie powoduje zmniejszania zasobów wód gruntowych. Można też korzystać ze studni głębinowych.
| Polecane |
|---|
| Specjalnie do ziemniaków polecana jest taśma kroplująca Aquatape o odstępach 10 cm i 15 cm i wydajności 0,6 l/ha. Dostępna jest w długościach: 600 m, 1000 m, 2286 m. Zalety taśmy to: płaski i elastyczny labirynt, turbulentny przepływ zapobiegający gromadzeniu się osadów, duży obszar filtracji przedłużający trwałość produktu. |
Zalety nawadniania kroplowego
Nie da się nie zauważyć, że nawadnianie jest kosztowne. Jednak jeszcze większy koszt – rzędu nawet 40–50% wartości produkcji – może stanowić spadek wielkości plonu ziemniaka uprawianego bez nawadniania. W Polsce coraz częstsze jest występowanie letnich upałów w połączeniu z 30–40-dniowymi okresami bez opadów. Wywołana tym głęboka susza załamuje plony. To decydujący argument, który przemawia za koniecznością i opłacalnością nawadniania. Skoro wiadomo, że w polskich warunkach klimatycznych nawadnianie ziemniaków, choć wymaga sporych nakładów, jest koniecznością, to najrozsądniejszym podejściem jest wdrożenie zabiegu, ale jednocześnie szukanie sposobów na obniżenie jego kosztów.
Najprostsza metoda to wspomniane wcześniej korzystanie ze zbiorników wodnych (szacunkowe średnie roczne zużycie wody do nawadniania ziemniaków to 1000–1250 m3/ha). Minimalizować koszty zabiegu i oszczędzać zasoby wodne można także, stosując nawadnianie kroplowe ziemniaka. Zaletą tego sposobu jest to, że woda trafia w bezpośrednie sąsiedztwo korzeni roślin, jest przez nie szybko pobierana, więc nie dochodzi do jej strat przez parowanie z powierzchni roślin. Ponadto ten sposób aplikacji nie powoduje rozmywania redlin i zielenienia bulw. Część nadziemna roślin nie jest spryskiwana, a tym samym zagrożenie porażenia roślin zarazą jest znacznie mniejsze. Dzięki jego ograniczeniu możliwa jest redukcja liczby oprysków fungicydowych na plantacji. To sposób bardzo oszczędny, precyzyjny, ale nadal niezwykle rzadko stosowany w polskich gospodarstwach. Zdecydowanie inaczej wygląda kwestia nawadniania kroplowego na plantacjach ziemniaków na zachodzie – m.in. w Dani jest wiele gospodarstw, w których korzysta się właśnie z linii kroplujących, a nie z deszczowni.
Rozwój ziemniaka a zapotrzebowanie na wodę
Ziemniak należy do roślin charakteryzujących się dość dużymi potrzebami wodnymi w szerokim przedziale czasowym wzrostu i rozwoju. Teoretycznie największe zapotrzebowanie na wodę rośliny wykazują:
- w okresie inicjacji i tuberyzacji (zawiązywanie bulw) – nie ma konieczności nawadniania wcześniej, ponieważ sama bulwa ma w sobie odpowiednią ilość wody i nawet w suchych warunkach dobrze się ukorzenia,
- w momencie najintensywniejszego przyrostu bulw oraz przed wykopkami, kiedy jest bardzo sucho, w celu minimalizacji obić.
A w praktyce w uprawie ziemniaków woda jest niezbędna niemal przez cały sezon wegetacji. Najmniejsze potrzeby są w początkowych fazach – od momentu sadzenia do wschodów roślin. Największe zapotrzebowanie na nią ziemniaki wykazują w okresie od zwarcia rzędów.
W czasie intensywnego wzrostu nawet kilkudniowe braki w glebie wody dostępnej dla roślin mogą powodować zahamowanie ich wzrostu i wyraźne obniżenie plonów. Ponadto nierównomierny rozkład opadów powoduje na glebach zwięzłych zniekształcenie bulw. Dlatego – w celu uzupełniania ilości opadów i wyrównywania ich rozkładu stosownie do potrzeb roślin, a dzięki temu uzyskania bulw o pożądanych cechach jakości – konieczne jest nawadnianie plantacji za pomocą różnego rodzaju urządzeń nawodnieniowych. Ograniczenie stresów wodnych w roślinie skutkuje wzrostem plonu i poprawą jego jakości.
| Ważne... |
|---|
| Zabieg irygacji za każdym razem powinien być poprzedzony pomiarem wilgotności w glebie i analizą prognoz pogodowych. Dawki wody i terminy ich stosowania należy ustalać na podstawie stanu wilgotności gleby, przy użyciu tensjometrów umieszczonych na każdej z nawadnianych plantacji. W okresie wegetacji roślin powinien być utrzymywany optymalny poziom potencjału wody glebowej, w zakresie od mniej więcej -20 do -40 kPa. |
Dwa w jednym
Nawadnianie kroplujące można prowadzić podpowierzchniowo, umieszczając przewody na rzędach roślin lub na powierzchni, lokując je w każdym międzyrzędziu. Systemem przewodów kroplujących można wraz z wodą podawać w formie fertygacji nawozy mineralne (szczególnie azot). Takie nawożenie stosowane do gleby w małych dawkach jest kilkakrotnie efektywniejsze w odniesieniu do plonu bulw niż tradycyjne, w formie stałej, i powoduje wzrost udziału w plonie dużych bulw. Wdrożenie nawadniania kroplowego w połączeniu z fertygacją azotem pozwala uzyskać plon większy o mniej więcej 14–20%.
Badania wykazały, że kroplowy system nawadniania może być w produkcji ziemniaka opłacalny ekonomicznie. Z uwagi na oszczędności wody i nawozów należy oczekiwać, że w przyszłości może on stanowić jeden z podstawowych elementów precyzyjnej technologii uprawy wielu gatunków roślin, w tym ziemniaka.
Katarzyna Byliniak