Najgroźniejsze szkodniki kukurydzy

szkodniki kukurydzy

Rozpowszechnienie uprawy kukurydzy w całym kraju spowodowało drastyczny wzrost liczby żerujących na roślinie szkodników szacowanych nawet na ponad 50 gatunków. Większość to owady. Jak wykazały badania, są one odpowiedzialne za blisko 10-procentowy spadek plonu kukurydzy uprawianej na kiszonkę oraz 20-procentowe straty w uprawie kukurydzy ziarnowej.Spośród największych zagrożeń wymienić należy: drutowce, ploniarkę zbożówkę, mszyce, urazka kukurydzianego, a szczególnie omacnicę prosowiankę oraz występującą lokalnie stonkę kukurydzianą, która przez wiele lat była uznawana za szkodnika kwarantannowego (w rejonie stwierdzenia występowania szkodnika obowiązywał zakaz uprawy kukurydzy). Jednak opanowanie agrotechnicznych metod jej zwalczania spowodowało, że od 2014 roku kwarantannowe zwalczanie stonki kukurydzianej już nie obowiązuje.

Stonka kukurydziana

W warunkach klimatu umiarkowanego szkodnik ten rozwija tylko jedno pokolenie w ciągu roku. Stadium zimującym są jaja składane do gleby. Larwy po osiągnięciu dojrzałości (stadium L3) budują w glebie niewielkie jamki, w których się przepoczwarczają. Proces ten rozpoczyna się od drugiej dekady czerwca, a kończy w połowie sierpnia. Pierwsze chrząszcze pojawiają się na plantacji pod koniec czerwca lub na początku lipca. Stadium szkodliwym są zarówno larwy żerujące na korzeniach kukurydzy, jak i owady dorosłe – chrząszcze żerujące na częściach nadziemnych, głównie znamionach kolb, ziarniakach i liściach. Nieporównywalnie większe szkody wyrządzają larwy, które żerując na korzeniach kukurydzy we wczesnym stadium jej wzrostu, praktycznie uniemożliwiają rozwój roślin lub w najlepszym przypadku powodują placowe wyleganie.

Cykl rozwojowy stonki kukurydzianej (Diabrotica virgifera LeConte) przedstawia schemat nr 1. Stadium zimującym szkodnika są jaja, dlatego najprostszą i zarazem najskuteczniejszą metodą walki z nim jest właściwa agrotechnika, zwłaszcza uprawa kukurydzy w zmianowaniu (brak roślin żywicielskich dla wylęgłych na wiosnę larw powoduje, że te z braku pokarmu giną). Stosowanie zmianowania oraz minimum dwuletniej przerwy w uprawie kukurydzy jest tak skuteczne w zwalczaniu tego szkodnika (oraz innych szkodników glebowych), że omawianie pozostałych metod mija się z celem.

Cykl rozwojowy stonki kukurydzianej
Cykl rozwojowy stonki kukurydzianej

Omacnica prosowianka

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja z innym szkodnikiem – zdecydowanie najbardziej zagrażającym kukurydzy – jakim jest omacnica prosowianka. Z żerowaniem omacnicy spotkał się z pewnością każdy rolnik uprawiający kukurydzę w naszym kraju. Z obserwacji autora wynika, że zakres występowania omacnicy obejmuje już całą Polskę. Chociaż preferuje ona cieplejsze regiony, to zarówno jej obecność, jak i – co gorsza – rosnącą szkodliwość dają się zauważyć także na Podlasiu i Pomorzu.

Szkodliwość występowania omacnicy prosowianki jest związana z kłopotliwym jej zwalczaniem metodami chemicznymi w okresie wegetacji. Stadium zwalczanym jest bowiem larwa tego motyla. Jak wynika z zamieszczonego schematu nr 2 – cyklu rozwojowego omacnicy – przepoczwarzenie larw i wylęg motyli następuje w okresie od końca czerwca do połowy lipca, co zbiega się z okresem kwitnięcia kukurydzy. W tym czasie kukurydza mierzy od 1,5 do 2 m, a więc konieczne jest użycie opryskiwaczy szczudłowych. Zwolennicy metody chemicznej, a więc rolnicy mający dostęp do sprzętu umożliwiającego wjazd w łan kukurydzy w okresie kwitnienia, muszą zmierzyć się jeszcze z wyborem właściwego terminu dla tego zabiegu. Chodzi o to, aby działanie insektycydu zbiegło się z okresem początku wylęgu larw. Dlatego dla ustalenia terminu zabiegu konieczne jest monitorowanie plantacji poprzez wystawianie pułapek świetlnych lub feromonowych wabiących owady dorosłe omacnicy – motyle (ćmy). Po stwierdzeniu ich obecności termin zabiegu chemicznego przypada od kilku do kilkunastu dni po zaobserwowaniu pierwszych motyli.

Innym sposobem walki z omacnicą jest metoda biologiczna. Polega ona na stosowaniu biopreparatów w formie zawieszek na rośliny lub kapsułek zawierających kruszynka (Trichogramma ssp.) aplikowanych przy użyciu metody agrolotniczej. Kruszynek jest niewielką błonkówką (muchówką) pasożytującą na jajach omacnicy. Wadą tej metody jest kłopotliwe ręczne mocowanie zawieszek oraz aplikowanie kapsuł, np. za pomocą wiatrakowca. Skuteczność metody szacowana jest w szerokim zakresie od 15% do 83% (Bereś, 2015), co również nie przemawia za powszechnym jej stosowaniem. Stadium zimującym omacnicy jest larwa (gąsienica), a zatem zwalczanie szkodnika metodą agrotechniczną skupia się na ograniczeniu występowania tego stadium rozwojowego.

Metoda agrotechniczna, a zwłaszcza zabieg rozdrabniania resztek pożniwnych (mulczowanie) połączony z wykonaniem orki zimowej, ogranicza występowanie omacnicy prosowianki poniżej progu szkodliwości ekonomicznej. Larwy omacnicy zimują w łodygach i na resztkach pożniwnych kukurydzy. W miarę upływu czasu larwy przemieszczają się w dół łodygi (źdźbła) rośliny żywicielskiej, zbliżając się w okolicach zbioru do pierwszego międzywęźla lub nasady łodygi (przy powierzchni gleby), dlatego większość larw nie jest niszczona przez noże rozdrabniające hederów kombajnowych. Reasumując: rozdrobnienie resztek pożniwnych po zbiorze kukurydzy przy pomocy brony talerzowej lub mulczera wydatnie ogranicza liczebność larw omacnicy. Szczególnie efektywne jest stosowanie mulczera ze względu na bardzo dokładne rozdrabnianie słomy i żerujących w niej gąsienic. Wykonanie orki zimowej przykrywającej pozostałe resztki dodatkowo ogranicza szansę na przeżycie larw.

Cykl rozwojowy omacnicy
Cykl rozwojowy omacnicy

Zasady dla wszystkich

Warunkiem efektywnego ograniczenia występowania omacnicy, a co za tym idzie – jej szkodliwości, jest stosowanie opisanych w tym artykule zasad dobrej praktyki rolnej przez wszystkich plantatorów kukurydzy w okolicy. W przeciwnym razie motyle wylęgłe wiosną na polach z nierozdrobnionym lub co gorsza nawet niezaoranym ścierniskiem przeniosą się na sąsiednie pola obsiane kukurydzą.

Błażej Springer, Euralis