Mieszanki poplonowe jako naturalny nawóz dla gleb

Rekordowo wysokie ceny nawozów mineralnych i wymogi związane z utrzymaniem obszarów proekologicznych (tzw. EFA) mobilizują współczesne rolnictwo do poszukiwania nowych, niekonwencjonalnych źródeł materii organicznej i substancji odżywczych. Coraz częściej słyszy się nie o nawożeniu, a o żywieniu gleby. Jak stworzyć warunki do samodzielnego pobierania niezbędnych składników pokarmowych przez rośliny 
i tym samym zadbać o glebę, czyli najważniejszy warsztat pracy rolników?

Anna Ziomkiewicz-Bajerowska

Mieszanka międzyplonowa Podlaska

Podstawowym narzędziem do osiągnięcia powyższego celu jest stosowanie mieszanek międzyplonowych. Co więcej, to praktyka obowiązkowa w wielu gospodarstwach rolnych. Mieszanki międzyplonowe, nazywane potocznie poplonami, to rośliny wysiewane w celu utrzymania pokrywy zielonej na gruntach ornych między dwoma plonami głównymi.

W zależności od terminu siewu wyróżnia się trzy rodzaje międzyplonów:

  • ścierniskowe – wysiew po zbiorze wczesnego plonu głównego, od 1 lipca do 20 sierpnia; utrzymanie roślin poplonowych do 15 października lub pozostawienie ich na polu co najmniej przez 8 tygodni od dnia wysiewu,
  • ozime – wysiewane jesienią, po zbiorze głównego plonu, od 1 lipca do 1 października; utrzymanie na polu co najmniej do 15 lutego,
  • wsiewki międzyplonowe – wysiewane wiosną, równocześnie z plonem głównym lub podczas jego wegetacji.

Dobór mieszanki poplonowej

Rzodkiew oleista Romesa

Prawidłowo wysiany poplon między uprawami w plonach głównych działa na glebę jak terapia odmładzająca. Zyskuje szczególne znaczenie w gospodarstwach rolnych, w których płodozmian został mocno uproszczony, a dostęp do obornika jest znacząco ograniczony. Korzyści wynikające z uprawy międzyplonów uzależnione są od składu mieszanki. Kluczem w doborze roślin do wysiewu jest zastosowanie wielogatunkowych kompozycji, które skutecznie maksymalizują efekty ich wykorzystania. Warto wziąć pod uwagę nie tylko nadziemną część rośliny międzyplonowej, ale także rodzaj wytwarzanego przez nią systemu korzeniowego. Trzeba jednak pamiętać, że bogactwo komponentów to nie wszystko. Decydując się na konkretną mieszankę, należy również uwzględnić długość wegetacji, roślinę następczą, termin siewu oraz sposób i moment zbioru.

Korzyści z uprawy międzyplonów

Istotną rolą poplonów jest magazynowanie oraz zabezpieczenie składników, które pozostały na polu po zbiorze plonu głównego. Zapobiega to jednostronnej eksploatacji gleby, a dodatkowo jest źródłem składników pokarmowych dla roślin następczych. Wykorzystując gatunki z różnych grup botanicznych, zapewnia się pobieranie składników odżywczych z różnych głębokości gleby, często z miejsc trudno dostępnych dla roślin z podstawowej uprawy.

Dużą popularnością cieszą się mieszanki z udziałem gatunków bobowatych drobno- i grubonasiennych. Rośliny te asymilują azot atmosferyczny z powietrza, udostępniając go dla roślin następnych. Mieszanki wolne od roślin bobowatych nie produkują azotu, chronią natomiast azot zmineralizowany i inne składniki pokarmowe przed wypłukaniem.

Rośliny wprowadzone do uprawy w poplonach korzystnie wpływają na aktywność biologiczną gleby i rozwój mikroorganizmów glebowych. Ich wysoka dynamika decyduje o dobrej kondycji gleby oraz o dostarczaniu przez nią składników pokarmowych niezbędnych roślinom. Mikroorganizmy rozmnażają się, mając stworzone ku temu idealne warunki. Ich nadrzędnym celem jest przekształcenie biomasy z poplonu w próchnicę. Silny rozwój drobnoustrojów w procesie humifikacji ogranicza również występowanie patogenów niebezpiecznych dla roślin. Oznacza to, że międzyplony pełnią także funkcję fitosanitarną.

Trudno nie zauważyć, jak ważną rolę odgrywają poplony w ochronie gleby przed erozją wodną i wietrzną. Okrywa roślinna występująca na polu pomiędzy dwiema uprawami osłania glebę od wiatru. Zabieg ten jest szczególnie ważny na glebach lekkich o niskiej zasobności wodnej i ubogich w materię organiczną. Zielona otulina ogranicza powierzchniowe parowanie wody. Wzrost zawartości próchnicy wynikający ze stosowania poplonów wpływa pozytywnie na uwilgotnienie gleby oraz podnosi zasobność wody glebowej, tak ważnej dla roślin.

Rośliny wprowadzone do uprawy w poplonach korzystnie wpływają na aktywność biologiczną gleby i rozwój mikroorganizmów glebowych.

Mieszanka Czyste pole

Zawiera rzodkiew oleistą, wykę, grykę i facelię błękitną. Rzodkiew oleista odmiany Romesa jest rośliną fitosanitarną, która bardzo skutecznie ogranicza populację mątwika burakowego. W badaniach przeprowadzonych w 2014 roku w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach udowodniono, że Romesa z powodzeniem redukuje ilość zarodników kiły kapustnych w glebie. Wyka jest gatunkiem z rodziny bobowatych. Jej korzenie mają możliwość symbiozy z bakteriami brodawkowymi, dzięki czemu wiążą azot z powietrza. Powszechnie znana facelia błękitna charakteryzuje się małymi wymaganiami wodno-
-glebowymi, ponadto nie ma bliskich krewnych wśród roślin uprawianych w plonach głównych. Gryka zwyczajna odzyskuje fosfor ze związków nieorganicznych, skutecznie hamuje rozwój chwastów, zarówno w trakcie trwania wegetacji, jak i po przeoraniu zielonej masy. 
Skład: rzodkiew oleista Romesa (45%), wyka ozima (25%), gryka (20%), facelia błękitna (10%)

Norma wysiewu: 25–30 kg

Sposób na uzupełnienie paszy objętościowej

Hodowcy bydła coraz częściej borykają się z niedoborem pasz objętościowych, co wynika głównie z deficytu opadów atmosferycznych. Ratunkiem w takiej sytuacji mogą okazać się międzyplony paszowe. Doskonałym przykładem jest ozima mieszanka Podlaska, zapewniająca wysokie plony paszy o odpowiednio zbilansowanej zawartości białka i cukru.

Średnia zawartość białka w latach zbioru 2017–2020 wynosiła 20,8%, przy możliwości uzyskania pierwszego pokosu już po 8–10 tygodniach od wysiewu. Mieszanka Podlaska, zawierająca w składzie życicę wielokwiatową, wykę ozimą i koniczynę inkarnatkę, przeznaczona jest jako przedplon pod kukurydzę. Zostawia w glebie duże ilości substancji próchniczej. Na uwagę zasługują jej wysoka tolerancja w doborze stanowiska i wszechstronność użytkowania.
Skład: życica wielokwiatowa/westerwoldzka (50%), wyka ozima (30%), koniczyna inkarnatka (20%)

Norma wysiewu: 35–40 kg/ha