Jak poprawić kondycję upraw rzepaku i zbóż po zimie i zapewnić im dobry start
Opóźnione siewy rzepaku i zbóż ozimych oraz mokra i chłodna jesień wpłynęły negatywnie na kondycję wielu plantacji – rzepak nie wytworzył odpowiedniej ilości liści. Ponadto zima w sezonie 2022 jest wyjątkowo zmienna – w okresie świąt Bożego Narodzenia odnotowano mrozy dochodzące do -17˚C, w Nowy Rok +14˚C, a po 23 stycznia znów -15˚C praktycznie bez pokrywy śnieżnej na wschodzie i południu Polski. Kiedy powstaje ten artykuł, nie wiadomo jeszcze, co będzie dalej, ale w tak zmiennych warunkach pogodowych ryzyko uszkodzenia systemu korzeniowego rzepaku, jęczmienia ozimego czy pszenicy ozimej jest niestety duże.
Krzysztof Zachaj, Iwona Polewska-Jankowiak
Należy pamiętać także o tym, że intensywne opady deszczu jesienią w wielu regionach Polski spowodowały duże straty azotu, siarki, magnezu i wapnia z gleby, co również będzie hamowało prawidłowy wzrost roślin po zimie. Dodatkowo gwałtowny wzrost cen niemal wszystkich nawozów mineralnych w wielu gospodarstwach będzie czynnikiem ograniczającym ich stosowanie. W celu zapewnienia prawidłowego startu rzepaku czy zbóż ozimych oraz poprawy wykorzystania zastosowanych nawozów, a także regeneracji uszkodzonych roślin w zależności m.in. od kondycji uprawy i nawożenia zastosowanego jesienią polecane są opisane niżej zabiegi.
Na glebach ubogich w próchnicę
Na glebach ubogich w próchnicę, o zawartości < 2%, najważniejszym zabiegiem poprawiającym kondycję roślin i pobieranie przez nie składników pokarmowych jest zastosowanie nawozów zawierających kwasy humusowe, takich jak Rosahumus czy Startus Active Duo, lub kwasy humusowe i kwas alginowy, jakim jest Maral.
Rosahumus zawiera 85% kwasów humusowych otrzymywanych z leonardytów, 12% K2O oraz 0,6% żelaza. Kwasy humusowe z tego nawozu swoją szczególną bioaktywnością przewyższają pięciokrotnie kwasy humusowe z innych źródeł materii organicznej. Rosahumus działa jak środek kondycjonujący glebę, biokatalizator procesów glebowych i biostymulator rozwoju roślin. Jego działanie jest długookresowe, co potwierdzają prowadzone badania. Stosowanie Rosahumusu jest szczególnie efektywne we wszystkich gospodarstwach o niskiej zawartości próchnicy, w których nie stosuje się obornika. Zawarte w nim kwasy humusowe pozytywnie wpływają na żyzność gleb oraz na wzrost roślin ze względu na wysoką sorpcję wymienną kationów, zawartość tlenu i dużą pojemność wodną:
- poprawiają strukturę gleb i stosunki wodno-powietrzne, a na glebach ciężkich i zlewnych zapewniają lepsze przewietrzanie gleby i retencję wody,
- zwiększają pojemność wodną gleb lekkich, zmniejszają zagrożenie suszą, zapobiegają erozji i powierzchniowym spływom wody,
- aktywizują rozwój mikroorganizmów glebowych, takich jak Azotobacter, Nitrosomonas, Bacillus, Aspargillus, Pseudomonas putida,
- zwiększają dostępność składników pokarmowych, zatrzymują rozpuszczone nawozy mineralne w strefie korzeniowej, zmniejszają ich wypłukiwanie,
- działają jak naturalny chelat jonów metali (wapń, żelazo, magnez, potas, mangan), dzięki temu ułatwione jest ich pobieranie przez rośliny,
- stymulują rozwój systemu korzeniowego i wzrost roślin.
Rosahumus zaleca się zastosować bardzo wczesną wiosną, w dawce 3 kg/ha.
Startus Active Duo zawiera NPK 9,5-3,9-7,9, 16,5% kwasów humusowych i fulwowych oraz aminokwasy – tryptofan i metioninę, które są prekursorami hormonów wzrostu, dlatego silnie stymulują rozwój i regenerację systemu korzeniowego. Nawóz zaleca się stosować wczesną wiosną, w dawce 3 l/ha.
| Kombinacja | Plon (t/ha) |
| kontrola | 9,59 |
| Maral (0,75 l/ha) – jesienią, w fazie 4 liści, i po ruszeniu wegetacji wiosennej | 9,90 |
Na plantacjach rzepaki i zbóż silnie osłabionych
Na plantacjach rzepaku i zbóż ozimych uprawianych na glebach ubogich w próchnicę, ale też silnie osłabionych po zimie doskonałym rozwiązaniem jest Maral – nawóz organiczno-mineralny. Jest on bogaty w składniki pokarmowe NPK 6-5-5 i cynk (1%) w formie łatwo dostępnej dla roślin uprawnych oraz kompleks Ryzea, czyli ekstrakt bioaktywnych molekuł z alg Ascophyllum nodosum, Laminaria digitata i Fucus spp. pochodzących z Oceanu Atlantyckiego i zebranych w cyklu, w którym poziom hormonów jest najwyższy. Środki chelatujące zawarte w nawozie, czyli kwas alginowy, kwasy humusowe i aminokwasy, promują pobieranie, wchłanianie i translokację składników odżywczych w roślinie. Naturalne hormony roślinne zawarte w Ryzea (cytokininy, auksyny, gibereliny, kwas jasmonowy, brasinolidy) aktywizują metabolizm roślin, rozwój ich systemu korzeniowego, wzrost oraz obfite kwitnienie i owocowanie. Indukują także regenerację uszkodzonych tkanek oraz odporność roślin na niekorzystne warunki siedliskowe i atmosferyczne. Ponadto Maral jest bogaty w jod oraz fenylopropanoidy, będące prekursorami kwasu salicylowego, który indukuje odporność roślin na stres termiczny i wodny, co ma pozytywny wpływ na parametry fotosyntezy, potencjał wodny liści i na aktywność enzymów oksydacyjnych. Fenylopropanoidy i wytworzony z nich kwas salicylowy zwiększają odporność roślin na wiosenne przymrozki oraz regulują sprawność aparatów szparkowych, wpływając na lepszą gospodarkę wodną roślin, co ma ogromne znaczenie w okresach suszy. Maral poleca się zastosować 1–2 razy po ruszeniu wegetacji rzepaku i zbóż oraz przed kwitnieniem rzepaku, w dawce 0,75–1,5 l/ha.
W gospodarstwach, w których stosuje się RSM
W celu poprawy wykorzystania azotu, zmniejszenia strat oraz likwidacji niedoborów wapnia i siarki w gospodarstwach, w których stosuje się RSM, polecany jest CaTs Tiosiarczan wapnia.
Wapń jest jednym z najważniejszych składników pokarmowych. Jest składnikiem budulcowym ścian komórkowych, związków pektynowych (protopektyn) i blaszki środkowej – dzięki czemu budowa tkanek jest stabilna. Wpływa także na właściwą gospodarkę hormonalną roślin. Kontroluje strukturę i funkcjonowanie błon cytoplazmatycznych oraz organelli (jądro i mitochondria). Wpływa na podziały komórek, ich wzrost i funkcjonowanie. Działa odwadniająco na koloidy plazmy. Jest składnikiem enzymów oddechowych. Rzepak pobiera mniej więcej 50 kg CaO/t nasion, czyli przy plonie 5 t/ha – 250 kg CaO.
Siarka natomiast odpowiada za przemiany azotu w roślinie. Jest składnikiem aminokwasów: metioniny, cysteiny i tryptofanu. Aktywuje gospodarkę energetyczną roślin oraz ich mechanizmy obronne poprzez zwiększoną produkcję fitoaleksyn i glutationu.
CaTs Tiosiarczan wapnia jest nawozem, który łączy w sobie te dwa bardzo ważne dla wzostu rzepaku składniki pokarmowe w płynnej formie. Produkt zawiera 9% CaO, czyli 12 g/1 l, i 25% SO3, czyli 312 g/l, w postaci tiosiarczanu wapnia. CaTs Tiosiarczan wapnia poprawia infiltrację wody, zwiększa odporność roślin na stres wodny, aktywizuje życie biologiczne gleb. Wpływa na strukturę gleby i jej napowietrzenie oraz na rozwój systemu korzeniowego roślin. Tiosiarczan wapnia ma niezwykłe właściwości zwiększające dostępność dla roślin potasu, magnezu, fosforu oraz żelaza, manganu i cynku. Dzięki stosowaniu CaTs Tiosiarczanu wapnia rośliny oszczędzają energię niezbędną do pobierania składników pokarmowych i mogą ją wykorzystać do innych procesów życiowych. Jest to szczególnie ważne jesienią i wczesną wiosną, w okresach niskich temperatur.
Jako że we wrześniu i październiku 2021 roku na terenie Polski występowały bardzo intensywne opady, powodujące wypłukanie azotu, wapnia i siarki z gleby, zastosowanie CaTs Tiosiarczanu wapnia jest bardzo wskazane w celu poprawy zaopatrzenia roślin w te deficytowe składniki. Nawóz poleca się stosować w dawce 10 l/100 kg RSM lub w dawce 5–10 l/ha przy aplikacji dolistnej.
Na plantacjach rzepaki i zbóż o dużym potencjale plonowania
Na plantacjach rzepaku i zbóż o dużym potencjale plonowania w celu poprawy syntezy chlorofilu i sprawności fotosyntezy niezbędne jest zastosowanie nawozu ASX Siarczan magnezu lub Mag S Aloy + ASX Tytan plus. Niskie temperatury wczesną wiosną wpływają negatywnie na syntezę chlorofilu, a jej zaburzenia powodują spadek sprawności fotosyntezy i w konsekwencji ograniczenie produkcji asymilatów. Tytan w nawozie ASX Tytan plus występuje w formie najłatwiej dostępnej dla roślin, a wsparty fitohormonami jest najlepszym aktywatorem procesu fotosyntezy – zwiększa syntezę chlorofilu oraz sprawność fotosyntezy, dzięki czemu roślina produkuje więcej asymilatów. Natomiast zawarty w nawozie bor wspomaga proces zapylenia i wiązania nasion. ASX Tytan plus jest doskonałym dodatkiem do wszystkich nawozów dolistnych w uprawie rzepaku i zbóż wczesną wiosną i w okresie intensywnego wzrostu. Zalecana dawka to 0,2 l/ha.
Uzyskanie wysokich plonów rzepaku i zbóż nie jest możliwe bez dobrego zaopatrzenia upraw w mikroskładniki pokarmowe – bor, miedź, mangan, żelazo, molibden i cynk. Nawozem, który skutecznie likwiduje niedobory tych pierwiastków, jest ASX Complex, w którym są one w 100% schelatowane EDTA. Nawóz można stosować łącznie niemal ze wszystkimi nawozami dolistnymi, w dawce 0,5–1 kg/ha.
W gospodarstwach, w których rzepak i zboża ozime będą w dobrej kondycji po zimie, optymalnym ekonomicznym rozwiązaniem jest zastosowanie nawozów z serii ASX (makro, potas, fosfor, magnez lub ASX Complex ) + Bolero (bor w postaci pentaboranu sodu + sorbitol) + Protaminal (nawóz zawierający 12% aminokwasów pochodzenia roślinnego) w celu przyspieszenia pobierania składników pokarmowych.