Choroby ziemniaka – skuteczna ochrona przed chorobami grzybowymi

Ziemniak jest rośliną, która w trakcie sezonu wegetacyjnego może być porażana przez wiele patogenów – mniej lub bardziej istotnych. Dwie powszechnie występujące choroby to zaraza ziemniaka i alternarioza, która od niedawna – w zależności od sprawcy – występuje pod nazwami sucha plamistość liści lub brunatna plamistość liści.

Choroby grzybowe ziemniaka – objawy

Sprawcami choroby popularnie zwanej alternariozą ziemniaka są dwa gatunki grzybów – Alternaria solani i Alternaria alternata. Objawy przez nie wywoływane wyglądają tak samo – na liściach ziemniaka można zaobserwować współśrodkowe okręgi, które początkowo przyjmują postać „tarczy strzelniczej”. Zmiany te są ograniczone nerwami liści. Często wokół zmian widoczna jest żółta obwódka – dość typowa dla tego patogenu. Z czasem nekrozy rozwijają się, powodując zasychanie liści. Pierwsze objawy są widoczne zazwyczaj na dolnych liściach lub na tych, które są uszkodzone mechanicznie albo mają objawy fitotoksyczności po zabiegach herbicydowych. Wynika to z charakterystyki patogenu – gatunki z rodzaju Alternaria są nekrofitami, czyli atakują w pierwszej kolejności tkanki osłabione, uszkodzone lub zamierające. Alternarioza rozwija się dynamicznie w czasie występowania wyższych temperatur powietrza oraz w sytuacji przeplatania się suchej pogody z wilgotną.

Alternarioza – polecane preparaty ochronne

Ochrona przed alternariozą zasadniczo dzieli się na dwa okresy. Pierwszy – do kwitnienia – kiedy zabiegi powinny być oparte przede wszystkim na substancji mankozeb, która działa zapobiegawczo i stanowi pierwszą barierę przed chorobą. Produkty, które zawierają mankozeb, to m.in. Armetil M 72 WP, Mancolaxyl 72 WP, Nautile 730 WG, Penncozeb 80 WP, Vondozeb 75 WG. W tym okresie warto także zadbać o odpowiednie nawożenie dolistne, żeby wzmocnić rośliny przed infekcją grzybów z rodzaju Alternaria, stosując nawozy:

 

 

Drugi okres ochrony – po kwitnieniu ziemniaka, kiedy następuje faza wysokiego zagrożenia infekcją. Wówczas systemy ochrony powinny być oparte na substancjach systemicznych, z działaniem interwencyjnym. Te substancje to m.in.:

  • azoksystrobina,
  • piraklostrobina,
  • difenokonazol,

Produkty, które należy tutaj wymienić, to Carial Star 500 SC, Cabrio Duo 112 EC, Narita 250 EC, Tazer 250 SC, Signum 33 WG. Dwa pierwsze można stosować zarówno w warunkach zagrożenia alternariozą, jak i zarazą ziemniaka. Natomiast Narita 250 EC, Tazer 250 SC i Signum 33 WG powinny być podawane w mieszaninie użytkowej razem ze środkiem przeznaczonym do zwalczania zarazy ziemniaka.

Zaraza ziemniaka – przyczyny, objawy, ochrona

Drugą chorobą, która występuje powszechnie w warunkach klimatycznych Polski, jest zaraza ziemniaka. Sprawcą choroby jest organizm grzybopodobny z typu lęgniowców – Phytophthora infestans. Objawy zarazy ziemniaka są bardzo typowe, trudne do pomylenia z innymi patogenami. Najłatwiejsze do zaobserwowania są oczywiście symptomy na liściach. W ich obrębie pojawiają się jasnozielone plamki, które w szybkim tempie brunatnieją i przechodzą w nekrozy. Zmiany te nie są ograniczone nerwami liści. Typowym objawem na spodniej stronie liścia jest występowanie szarego nalotu zarodników konidialnych na brzegach plam. Można go zaobserwować zazwyczaj w godzinach porannych, przy wysokiej wilgotności powietrza.

Zaraza ziemniaka może występować również na łodygach. Objawy mogą się pojawić na niższych partiach łodyg, w momencie gdy infekcja rozpoczyna się od gleby, lub na wyższych, gdy zarodniki z liści spływają wraz z wodą w dół. Zmiany na łodygach są nieco ciemniejsze niż te na liściach – plamy bardzo często przyjmują ciemnobrązowy lub czarny odcień. W warunkach wysokiej wilgotności powietrza w obrębie plam można zaobserwować obfite zarodnikowanie.

W przypadku gdy rośliny w końcowym etapie wegetacji są porażone zarazą ziemniaka, istnieje ryzyko spłynięcia zarodników do gleby, gdzie może dojść do infekcji bulw. Zmiany na bulwach z zewnątrz przyjmują sinoszary kolor. Po przekrojeniu można zaobserwować rdzawe przebarwienia miąższu, który dyskwalifikuje bulwę z dalszego obrotu.

W ostatnich latach presja zarazy ziemniaka jest nieco mniejsza z powodu wysokich temperatur i braku opadów. Należy jednak pamiętać, że chorobie wystarczy kilka dni sprzyjających jej warunków, żeby zniszczyć całe plantacje. Zaraza rozwija się najszybciej podczas wysokiej wilgotności powietrza i umiarkowanej temperatury. W takich okolicznościach w zarodniach tworzy się od 6 do 16 zarodników pływkowych, które jednocześnie mogą dokonać infekcji w wielu miejscach na liściu. Aby zarodniki pływkowe skutecznie zainfekowały roślinę, musi być spełniony jeszcze jeden parametr – czas zwilżenia liści. Niegdyś patogen potrzebował 8–10 godzin do rozpoczęcia procesu infekcyjnego, ale w ostatnich latach, wraz z pojawieniem się bardziej agresywnych szczepów Phytophthora infestans, ten czas skrócił się nawet do 4 godzin. W przypadku gdy temperatura rośnie, a wilgotność powietrza pozostaje na wysokim poziomie, zakażenie nadal ma szansę rozprzestrzenienia się, lecz sam rozwój choroby jest spowolniony.
Nie tworzą się wtedy zarodniki pływkowe, a same zarodnie bezpośrednio kiełkują w strzępkę grzybni.

Chcąc optymalnie chronić plantacje ziemniaka w trakcie sezonu wegetacyjnego, należy dobierać substancje czynne w zależności od fazy rozwojowej ziemniaka, warunków pogodowych oraz w zależności od ryzyka infekcji zarówno zarazą ziemniaka, jak i alternariozą. Powyżej został zamieszczony przykładowy program ochrony ziemniaka przed obiema chorobami w trakcie całego sezonu wegetacyjnego.

 

Zalecenia dot. stosowania fungicydów w uprawach ziemniaków

 

Jędrzej Pytkowski