Azot z powietrza w oziminach 
– podsumowanie wyników z wiosny

Azot jest niezbędnym i niezastąpionym składnikiem pokarmowym dla roślin, umożliwiającym wytworzenie zadowalających plonów wysokiej jakości. Rolnicy powinni mieć zatem stałą kontrolę nad czynnikiem istotnie wpływającym na produkcję roślinną, jakim jest nawożenie azotem.

dr inż. Tomasz Piotrowski

Wadą mineralnych i naturalnych nawozów zawierających azot są straty, jakim podlega on po aplikacji. Pierwiastek niewykorzystany przez rośliny po pierwsze ulega wymywaniu w głąb gleby, przemieszczając się do wód gruntowych, po drugie ulatnia się do atmosfery. Racjonalna gospodarka azotem wymaga bardzo dokładnego poznania procesów, jakim podlegają jego związki w środowisku.

Z perspektywy nawożenia o odżywieniu roślin tym składnikiem decydują dwie przyswajalne formy azotu nieorganicznego, NH4+ i NO3-, które są pobierane przez korzenie roślin z roztworu glebowego. Reprezentują one zaledwie 1–5% całkowitych zasobów azotu zawartego w glebach uprawnych, określanego w analizach glebowych jako azot mineralny (Nmin). Pozostałą część, czyli 95–99%, stanowią związki organiczne azotu, charakteryzujące się różnorodnością form i różną podatnością na rozkład. Zachodzą pomiędzy nimi dynamiczne procesy przemian, zależne od aktywności mikroorganizmów i warunków środowiska.

Głównym źródłem azotu w produkcji roślinnej są nawozy mineralne, ale koszt ich stosowania to duże obciążenie dla rolników. Alternatywą są naturalne sposoby na wprowadzenie azotu dostępnego dla roślin. W tym celu obecnie najczęściej stosuje się obornik, resztki pożniwne, nawozy roślinne oraz uprawia się rośliny motylkowe. Jednak te źródła są niewystarczające, aby zapewnić odpowiednią ilość pierwiastka roślinom. Coraz częściej wykorzystywaną możliwością pozyskania azotu jest powietrze.

Skąd pozyskać 
azot dla roślin?

Mniej więcej 80% ziemskiej atmosfery stanowi azot atmosferyczny N2. Niestety, w tej formie jest on niedostępny dla roślin. Procesem, który umożliwia jego wykorzystanie przez rośliny, jest biologiczne wiązanie azotu. Jest on ważny zarówno pod względem ekonomicznym, jak i ekologicznym. Do uruchomienia tego procesu potrzebne są żywe organizmy nazywane diazotrofami. Taką zdolność mają tylko pewne grupy mikroorganizmów. Wśród powszechnie znanych i docenianych w praktyce rolniczej systemów zdolnych do wiązania azotu ważne miejsce zajmuje symbiotyczny układ tworzony przez rośliny bobowate i bakterie z rodziny Rhizobiaceae. Duże znaczenie mają także drobnoustroje zaliczane do grupy bakterii promujących wzrost roślin, wśród których znajdują się m.in. bakterie z rodzaju Azotobacter. Należą one do niesymbiotycznych bakterii wiążących azot atmosferyczny, bez konieczności wchodzenia w symbiozę z roślinami. Zawierają nitrogenazę – enzym, który redukuje azot atmosferyczny do jonu amonowego (NH4+). Oprócz wiązania azotu bakterie Azotobacter wytwarzają substancje korzystnie oddziałujące na system korzeniowy i wpływające na polepszenie rozwoju roślin.

Bakterie do gleby

Zaopatrzenie roślin w dodatkowy azot jest możliwe dzięki Rhizosum N plus. Produkt ten opiera się na nowym szczepie wolnożyjących w glebie bakterii Azotobacter salinestris. Mikroorganizmy te zasiedlają ryzosferę i asymilują azot. Sprawia to, że pierwiastek jest łatwo dostępny dla wielu gatunków roślin. Ponadto Azotobacter salinestris poprawiają sprawność biologiczną gleby nie tylko w roku zastosowania, ale także podczas kolejnych sezonów wegetacyjnych i – co ważne – zapewniają dostępność azotu niezależnie od warunków pogodowych.

Wykres 1. Rhizosum N plus – optymalne pokrycie zapotrzebowanie na azot w całym okresie wegetacji

 

Wykres 2. Rhizosum N plus – wpływ na zawartość azotu (N) w glebie

Azotobacter salinestris to bakterie bardzo żywotne i szybko się namnażające. Już niewielka ilość preparatu Rhizosum N plus, czyli 25 g/ha (1,3*106 jtk/g), wystarczy, żeby zapewnić efektywne działanie i ekspresowe opanowanie przez bakterie środowiska glebowego. Podczas podziałów ich liczebność każdorazowo zwiększa się dwukrotnie. Dodatkowo Rhizosum N plus zawiera 80% substancji organicznej w suchej masie oraz 0,45% żelaza i 4,5% manganu rozpuszczalnego w wodzie. Produkt powinien być zastosowany przed siewem, w formie oprysku gleby.

Bakterie Azotobacter salinestris wpływają na zasobność gleby w azot ogólny i mineralny nie tylko poprzez zdolność do biologicznego wiązania tego pierwiastka, ale również poprzez zwiększenie możliwości jego pobierania przez rośliny.

Rhizosum N plus 
– zyski ze stosowania

W wyniku kilkuletnich badań po aplikacji Rhizosum N plus odnotowano wzrost plonowania upraw, m.in. rzepaku ozimego, pszenicy ozimej i kukurydzy. Umożliwiło to zwiększenie dochodu o 600–1300 zł/ha. 
Ponadto w czasie trwania sezonu po zastosowaniu szczepionki nastąpił wzrost koncentracji azotu w glebie.

 Uprawa  Kombinacja  Plon (t/ha)  Wzrost
plonowania
  rzepak ozimy Chrobry (2020)  kontrola – pełne NPK  2,38
 Rhizosum N plus – pełne NPK
+ 25 g Rhizosum N plus
 2,86  + 0,48 t/ha
  pszenica ozima Hondia (2020)  kontrola – pełne NPK  7,10
 Rhizosum N plus – pełne NPK
+ 25 g Rhizosum N plus
 8,12  + 1,02 t/ha

Stosowanie Rhizosum N plus zmniejsza wydatki na nawozy mineralne. Przeliczając – koszt aplikacji preparatu wynosi mniej więcej 100 zł/ha, a zapewnia obniżenie kosztów o +-300 zł/ha.

Pamiętaj, że…

…zjawisko biologicznego wiązania azotu doskonale wpisuje się w założenia rolnictwa ekologicznego. Sprawia bowiem, że można obniżyć ilość stosowanych nawozów mineralnych. Dlatego produkt Rhizosum N plus otrzymał świadectwo kwalifikacji do stosowania w rolnictwie ekologicznym nr NE/558/2020, wydane przez IUNG-PIB Puławy.