Analiza gleby a nawożenie – korzyści

Nawożenie gleby jest bardzo istotnym elementem produkcji roślinnej. To zabieg agrotechniczny mający na celu poprawę jakości stanowiska poprzez zastosowanie w odpowiedniej ilości nawozów. Właściwy dobór rodzaju i dawek preparatów nie jest możliwy bez zapoznania się z aktualną kondycją gleby. Z tego względu koszty związane z zakupem nawozów oraz poprzedzające je analiza gleby należy traktować jako inwestycję przynoszącą korzyści.

Weronika Tul, Krzysztof Polewski/Instytut Agronomiczny Fertico

Pobór próbki gleby
Pobór próbki gleby

O stanie gleby świadczą m.in. odczyn, zasolenie, zawartość materii organicznej oraz zasobność w składniki pokarmowe. Od jej jakości zależy to, czy możliwe będzie uzyskanie wysokich plonów, nie tylko pod względem ilościowym, ale i jakościowym. Niestety, wśród rolników wciąż popularne jest nawożenie „na oko” i w myśl zasady „im więcej, tym lepiej”.

Analiza gleby minimalizuje 
koszty produkcji

Koszty produkcji rolnej rosną, na co w ostatnim czasie mają wpływ m.in. wysokie ceny nawozów. Z tego względu ważne jest, aby minimalizować wydatki związane z ich zakupem. Jeśli decyzje nawożeniowe zostaną poprzedzone analizami gleby, wówczas możliwe jest przygotowanie optymalnego planu zabiegów. To pozwala ograniczyć nakłady na nawozy bez szkody dla upraw. Po przeprowadzeniu analizy podłoża niejednokrotnie okazuje się, że niektóre zabiegi wcale nie są potrzebne.

Przykładowe zestawienie cen nawozów NPK z kosztem wykonania analizy gleby, Instytut Agronomiczny Fertico, 2022 rok

 Koszt analizy gleby w Laboratorium Instytutu
Agronomicznego Fertico (zł brutto)
 Ceny wybranych nawozów NPK
(zł brutto/t nawozu*)
   do 230 zł  Siarczan amonu: 3760 zł
 Superfosfat wzbogacony: 900 zł
 Siarczan potasu: 4500 zł
 Suma  do 230 zł  11 160 zł

* Ceny orientacyjne

Podejmowanie decyzji o zakupie i zastosowaniu nawozów na bazie własnych, niepopartych badaniami kalkulacji może mieć bardzo negatywny wpływ na uprawę. W skrajnych przypadkach może prowadzić do przenawożenia, a jak wiadomo, łatwiej dostarczyć glebie czy samej roślinie brakujące składniki pokarmowe, niż pozbyć się ich nadmiaru.
Poza tym poszczególne pierwiastki w glebie powinny występować w optymalnych ilościach, tak żeby nie miały na siebie nawzajem negatywnego wpływu. Warto w tym miejscu wspomnieć o skutkach przenawożenia azotem, które są bardzo niebezpieczne. Efektem jest bowiem większa podatność roślin na choroby fizjologiczne i szkody powodowane występowaniem niskich temperatur. W przypadku zbóż może to doprowadzić do przedwczesnego wylegania, a to wpływa negatywnie na jakość i wielkość plonu.

Pamiętaj, że…

Kod QR
Zeskanuj kod QR i zobacz dodatkowe informacje

…wydatek na nawozy NPK jest bardzo wysoki w stosunku do analizy gleby, po wykonaniu której może się okazać, że wymagania nawozowe są znacznie niższe niż założone plany zakupowe. Co więcej, w przypadku optymalnych wyników analizy gleby zabiegi mogą być zbędne.

Kompleksową analizę gleby wraz z profesjonalnymi zaleceniami nawozowymi, sporządzonymi specjalnie pod wskazaną uprawę, można wykonać w Laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico Sp. z o.o., mieszczącym się w Grójcu przy ulicy Mogielnickiej 33. 
Próbki przyjmowane są od poniedziałku do piątku, w godzinach 8–16.

Lepsza kondycja roślin dzięki analizie gleby

Przygotowanie próbki
Przygotowanie próbki do badań laboratoryjnych

Każda roślina do prawidłowego wzrostu i rozwoju potrzebuje odpowiednich warunków. Ważne, żeby miała ona dostęp do składników pokarmowych, które w głównej mierze pobiera z gleby. Z tego względu konieczne jest dbanie o stan podłoża. Nie jest to jednak możliwe bez regularnego wykonywania analiz gleby, najlepiej w połączeniu z doradztwem nawozowym. To właśnie takie analizy dają najlepszy obraz tego, w jakim stanie jest gleba i jakich składników należy jej dostarczyć, aby roślina mogła je swobodnie pobierać.

O jakość gleby trzeba dbać nie tylko w trakcie wzrostu rośliny, ale już przed założeniem plantacji. Przykładowo, jeśli analizy glebowe zostaną przeprowadzone przed wysiewem, wówczas możliwe jest uzupełnienie brakujących składników pokarmowych i zapewnienie roślinie dobrego startu. Równie ważne jest nawożenie jesienne, które ma za zadanie nie tylko wzmocnić roślinę przed zimą, ale także istotnie wpływa na to, w jakiej kondycji roślina będzie wiosną, czyli w jakim stanie wejdzie w okres wegetacji.

Właściwy odczyn gleby

Pomiar pH gleby
Pomiar pH gleby w Laboratorium IAF

Podstawowym wskaźnikiem jakości gleby jest jej odczyn. Wpływa on na właściwości gleby: biologiczne, fizyczne i chemiczne. Co więcej, warunkuje dostępność składników pokarmowych. Ważne jest, aby pH gleby było dostosowane do uprawianej rośliny. Poza tym ma ono bardzo duży wpływ na przyswajalność przez rośliny składników pokarmowych. Od wartości pH zależy, czy konieczne jest wapnowanie. Warto więc najpierw sprawdzić odczyn gleby, a potem zdecydować, czy zabieg jest potrzebny. Tym bardziej że koszt analizy pH w laboratorium jest niewielki. Wapnowanie nie tylko reguluje odczyn, ale ma również wpływ na rozkład substancji organicznej w podłożu. Im większe jest zakwaszenie gleby, tym mniejsza przyswajalność składników mineralnych.

Optymalna zawartość składników odżywczych w glebie

Jak powszechnie wiadomo, każda uprawa ma indywidualne wymagania co do poziomu pierwiastków w glebie. Na przykład zboże ma zapotrzebowanie na mniejszą zawartość fosforu i magnezu niż np. ziemniaki czy rzepak. Warto więc wykonywać zabiegi nawozowe dostosowane do potrzeb konkretnych uprawy. Zbyt niskie lub za wysokie zawartości składników odżywczych w glebie mogą mieć negatywne skutki. Jakie?

Azot. Jego niedobór spowalnia rozwój roślin i przyczynia się do obniżenia plonów. Możliwe jest również wystąpienie chlorozy na liściach. Nadmiar azotu pierwiastka wpływa na przedwczesny wzrost rośliny i rozwój liści. W efekcie plony będą mniejsze, ponieważ roślina zaniedbuje rozwój części generatywnej na rzecz wegetatywnej.

Fosfor. Niedobór sprawia, że roślina słabiej rośnie i plonuje. W przypadku, gdy pH uprawianej rośliny jest wyższe od wymaganego, mogą wystąpić problemy z pobieraniem fosforu z gleby przez roślinę. Zbyt wysoki poziom tego pierwiastka w glebie utrudnia pobieranie innych składników, takich jak: potas, żelazo, cynku i miedź.
Potas. Niedobór obniża tempo wzrostu rośliny. Staje się ona wiotka, podatna na przesychanie. Nadmiar potasu w glebie znacząco obniża jakość plonów oraz jest czynnikiem występowania zasolenia. Wpłynie to negatywnie na pobieranie magnezu, wapnia i boru.

Magnez. Jego niedobór najczęściej obserwuje się na liściach uprawianych roślin. Blaszki liści żółkną, brunatnieją, a następnie zasychają. Nadmiar magnezu wpływa negatywnie na przyswajanie pozostałych pierwiastków.
Wapń. Niedobór tego pierwiastka powoduje występowanie chorób fizjologicznych. Wpływa on negatywnie na ogólny stan rośliny, mogą się pojawić objawy niedoboru innych pierwiastków.

Siarka. Siarka pełni bardzo ważne funkcje w roślinie. Po pierwsze bierze udział w syntezie białek oraz tłuszczów (funkcja metaboliczna). Po drugie pierwiastek ten sam w sobie jest składnikiem tłuszczów oraz aminokwasów (funkcja strukturalna). Niedobór siarki w glebie prowadzi do znacznego ograniczenia wykorzystania przez rośliny azotu nawozowego.

Jak wynika z powyższego, zaniedbanie nawet jednego składnika odżywczego pociąga za sobą wiele negatywnych skutków, które wygenerują dodatkowe koszty związane z ich niwelowaniem. Dlatego tak ważna jest wiedza na temat zasobności gleby w składniki odżywcze, informacje na ten temat daje nam analiza gleby. Ich wyniki w połączeniu z zaleceniami nawozowymi przy niewielkich nakładach pozwalają znacząco zredukować koszty.

Klucz do wiarygodnych wyników analizy gleby

Warunkiem uzyskania wiarygodnych wyników analiz gleby, takich, które będą odzwierciedlać faktyczny stan jej zasobności w składniki pokarmowe, jest jej odpowiedni pobór próbek do badania. Zaleca się, aby analiza gleby wykonywana były raz na 4 lata, ale bardzo dobrą praktyką jest coroczna kontrola przynajmniej jej odczynu. Jedną próbkę można pobrać maksymalnie z obszaru 4 ha – pod warunkiem że na tej powierzchni nie występuje zróżnicowany przedplon czy też nawożenie. Najlepsza pora aby analiza gleby została wykonana to wczesna wiosna – jeszcze przed rozpoczęciem okresu wegetacji – lub jesień. Nie powinno się pobierać próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów, zarówno organicznych, jak i mineralnych, ponieważ wyniki nie będą odzwierciedlały faktycznego stanu odżywienia gleby. Ponadto należy unikać wykonywania tej czynności po wystąpieniu obfitych opadów deszczu oraz w okresie suszy.

Schematy pobierania próbki gleby
Przykładowe schematy pobierania próbki gleby

W celu pobrania próbki ogólnej, którą dostarcza się do laboratorium, należy wykonać 15–25 nakłuć (tzw. próbki pierwotne) na całym obszarze, przy użyciu laski glebowej, świdra lub szpadla. Nakłucia te powinny być wykonywane w możliwie równych odstępach – warto skorzystać z jednego ze schematów przedstawionych na grafice.

Próbki pierwotne należy umieścić w wiadrze, a następnie przygotować z nich próbkę ogólną i umieścić ją w tekturowym pudełku lub woreczku foliowym. Minimalna masa takiej próbki to 500 g. Najlepiej, jeśli materiał zostanie dostarczony do laboratorium tego samego dnia, w którym został pobrany. Jeśli nie jest to możliwe, trzeba odpowiednio zabezpieczyć próbki – można je przechować w lodówce lub zamrozić. Warto pamiętać o odpowiednim oznakowaniu próbek. Na opakowaniu należy umieścić dane osobowe. tj.: imię i nazwisko, datę pobrania próbki oraz oznaczenie pozwalające jednoznacznie ją zidentyfikować.

Warto wiedzieć, że…

…w sezonie 2022 Laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico rozpoczyna wspólnie z firmą Agrotechnology projekt dotyczący analiz gleby i mapowania pól. To wyjątkowe przedsięwzięcie – taka usługa po raz pierwszy będzie dostępna dla rolników. Analizy gleby w ramach projektu są wykonywane metodą ogrodniczą. W ten sposób usługa mapowania i analiz gleby jest dostępna dla plantatorów jako jeden produkt.

Okiem specjalisty

Na pytania dotyczące mapowania pól odpowiada Piotr Mazur, właściciel firmy Agrotechnology.

Piotr Mazur
Piotr Mazur

Doradca Rolniczy: Dlaczego mapowanie gleby jest ważne dla technologii uprawy?
Piotr Mazur: Celem każdego rolnika jest osiągnięcie jak najwyższych plonów przy jak najmniejszych nakładach. Aby to uzyskać, należy zapewnić uprawianym roślinom odpowiednią ilość składników pokarmowych. Chcąc realizować taką optymalną ekonomicznie strategię, trzeba pozyskać precyzyjną wiedzę o aktualnej zasobności gleby. Ze względu na wymaganą precyzję mówimy o mapowaniu pola, czyli pobraniu prób z powierzchni nie większej niż 1 hektar. A aktualne badania to takie, które nie są starsze niż 12 miesięcy. Najlepiej jednak badać glebę tuż przed nawożeniem.

DR.: Na czym polega mapowanie gleby?
P.M.: Jest to analiza parametrów gleby (zasobności w składniki pokarmowe, próchnicę, azot oraz kwasowości) w wysokiej rozdzielczości. Miejsce pobrania próby, a co za tym idzie – zasobność gleby w danym miejscu, jest dokładnie rejestrowane przez nawigację GPS. Jest to zdecydowanie bardziej precyzyjne niż tradycyjne pobieranie jednej próby z całego pola lub z przypadkowych miejsc.

DR.: Kiedy jest najlepszy moment na wykonanie mapowania pola?
P.M.: Ze względu na to, że pobór prób odbywa się precyzyjnym próbnikiem automatycznym, gwarantującym wymaganą jakość próbki, który jest zamontowany na quadzie, czynnikiem krytycznym jest możliwość wjazdu na pole. Przede wszystkim na polu nie może być upraw. Ponadto nie powinno być ono zaorane. Im bliżej planowanego nawożenia, tym lepiej, ponieważ informacja o zasobności gleby jest najbardziej aktualna.

DR.: Czy inwestując w mapowanie gleby, można zaoszczędzić na nawożeniu?
P.M.: Nie tylko. Oszczędności wynikające z nawożenia zaobserwujemy w przypadku, gdy wcześniej bez rzetelnej wiedzy o zasobności gleby aplikowaliśmy niepotrzebnie duże ilości nawozów, które i tak nie zostały wykorzystane przez rośliny. Często okazuje się także, że nawożenie stosowane przez rolnika było zbyt niskie w stosunku do zapotrzebowania i mapowanie gleby da podstawę do jego zwiększenia, a co za tym idzie – wzrostu plonów.

DR.: Co zyskują klienci, którzy inwestują w mapowanie gleby?
P.M.: Poza wspomnianymi wcześniej korzyściami finansowymi mapowanie gleby pozwala przestrzegać dopuszczalnych norm, np. poziomu azotanów w plonach. Można też wykorzystać fakt regularnego badania gleby marketingowo, gwarantując konsumentom dbałość o jakość produktów. Mapowanie jest również niezbędne w przypadku nawożenia organicznego, aby zweryfikować rzeczywistą, a nie tylko teoretyczną, ilość składników pokarmowych aplikowanych do gleby wraz obornikiem czy gnojowicą.