Wapń i siarka – niedoceniane składniki pokarmowe

Większość rolników dba o prawidłowe zaopatrzenie upraw we wszystkie składniki pokarmowe mające decydujący wpływ na ich wzrost oraz wysokość i jakość plonu. Szczególnie ważne są tu wapń i siarka, które rośliny pobierają w bardzo dużych ilościach, czasem większych niż potasu.

O skuteczności nawożenia roślin uprawnych wapniem i siarką decyduje forma, w jakiej te składniki występują w nawozach. Na rynku dostępny jest duży wybór preparatów będących źródłem tych pierwiastków, m.in. dwa, które zawierają i wapń, i siarkę – CaTs tiosiarczan wapnia i ASX siarczan wapnia.

CaTs tiosiarczan wapnia to obecnie jedyny na polskim rynku nawóz łączący w sobie te dwa bardzo ważne dla wzostu roślin uprawnych składniki pokarmowe w płynnej formie. Zawiera on 9% CaO, tj. 112 g/l, i 25% SO₃, tj. 312 g/l, w postaci tiosiarczanu wapnia. ASX siarczan wapnia (granulowany i pylisty) zawiera 31% CaO i 45% SO₃. Nawóz ten skutecznie uzupełnia niedobory wapnia i siarki w uprawach rzepaku, zbóż, kukurydzy, roślin motylkowych, buraków cukrowych i na użytkach zielonych. Stosuje się go przedsiewnie lub pogłównie wczesną wiosną. Zalecane dawki to 150–500 kg/ha.

Znaczenie wapnia

Rośliny mogą pobierać wapń tylko wtedy, gdy występuje on w glebie w dostatecznej ilości w łatwo dostępnej dla nich formie. Z badań prowadzonych przez Agrosimex, bardzo często nawet na podłożach o uregulowanym odczynie (pH 6,5 i więcej), wynika, że zawartość przyswajalnego wapnia jest bardzo niska. Najniższy zanotowany poziom to 198 mg Ca/l gleby. Zdecydowana większość badanych gleb ma zawartość wapnia odżywczego w przedziale 210–500 mg/l. Dla porównania – optymalny poziom dla większości upraw wynosi 1000–1500 mg Ca/l podłoża. Należy pamiętać, że wapń jest jednym z najważniejszych składników pokarmowych, ponieważ:

• jest elementem budulcowym ścian komórkowych, związków pektynowych (protopektyn) i blaszki środkowej – dzięki czemu budowa tkanek jest stabilna,
• wpływa na właściwą gospodarkę hormonalną roślin,
• kontroluje właściwą strukturę i funkcjonowanie błon cytoplazmatycznych oraz organelli (jądro i mitochondria),
• wpływa na podziały komórek, ich wzrost i funkcjonowanie,
• działa odwadniająco na koloidy plazmy,
• jest składnikiem enzymów oddechowych,
• wpływa na pobieranie składników pokarmowych przez korzenie,
• wpływa na otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych, dzięki czemu rośliny w niekorzystnych warunkach ograniczają transpirację i poprawiają efektywność gospodarki wodnej.

Zapotrzebowanie roślin rolniczych na wapń

Roślina uprawna	Pobieranie jednostkowe, kg/t plonu	Zakładany plon, t	Zapotrzebowanie na wapń, kg/zakładany plon
Pszenica ozima	5,0	8	40
Rzepak ozimy	5,0	5	25
Burak cukrowy	1,5	60	90
Ziemniaki	0,75	50	37,5
Kukurydza	7	10	70

Rola siarki

Drugim bardzo ważnym, ale niedocenianym składnikiem pokarmowym jest siarka, na którą zapotrzebowanie u roślin wzrasta w ostatnich latach w związku z ograniczeniem emisji dwutlenku siarki przez przemysł. Według danych GUS w 1980 roku emisja dwutlenku siarki wynosiła mniej więcej 4 mln ton, a w 2010 roku było to już tylko około 1,1 mln ton. Jest to związane z działaniami proekologicznymi i ochroną środowiska. Siarka jest łatwo wymywana z gleby – roczne straty wynoszą 30–70 kg/ha. Optymalna dla prawidłowego wzrostu roślin zawartość tego składnika w podłożu kształtuje się na poziomie 20–40 mg/l. Dostarczanie uprawom odpowiedniej ilości siarki jest niezwykle istotne, ponieważ pierwiastek ten:

• odpowiada za przemiany azotu w roślinie,
• jest składnikiem aminokwasów (metionina, cystyna i cysteina),
• odpowiada za zmniejszenie udziału niebiałkowych form azotu w roślinie (obecność cysteiny warunkuje aktywność reduktazy azotanowej),
• aktywuje gospodarkę energetyczną roślin oraz ich mechanizmy obronne poprzez zwiększoną produkcję fitoaleksyn i glutationu, który jest prekursorem zapachu i smaku (szczególnie ważny w uprawie cebuli – dobre zaopatrzenie w siarkę łagodzi jej smak) oraz wspomaga regenerację uszkodzonych tkanek,
• jest składnikiem witamin B1 (tiamina) – odpowiedzialnej m.in. za metabolizm węglowodanów – i H (biotyna),
• bierze udział w reakcjach enzymatycznych odpowiedzialnych za biologiczne wiązanie azotu atmosferycznego przez bakterie brodawkowe, redukuje azotany do amoniaku oraz uczestniczy w procesie fotosyntezy (ferrodoksyna),
• wpływa na syntezę ligniny oraz kwasów tłuszczowych (siarka jako składnik koenzymu A stanowi przenośnik grup acylowych),
• wpływa na kumulację skrobi w ziemniakach,
• podnosi walory smakowe i zapachowe niektórych produktów roślinnych (cebula, czosnek) przez obecność w lotnych związkach, takich jak tioestry alifatyczne, polisiarczki, sulfotlenki,
• zwiększa odporność roślin na choroby i szkodniki – właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze ma m.in. aliacyna zawarta w czosnku.

CaTs – wyjątkowy nawóz

Jest doskonałym źródłem łatwo i szybko dostępnych siarki i wapnia. CaTs tiosiarczan wapnia jest opatentowanym w USA stabilizatorem azotu i inhibitorem ureazy. Tiosiarczan wapnia jest doskonałym stabilizatorem azotu w glebie (co nabiera nowego znaczenia w związku z wejściem w życie tzw. dyrektywy azotanowej, czyli przepisów mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia wód związkami azotu), zapobiega nadmiernym stratom tego pierwiastka (ogranicza je o 20–30%) i zwiększa jego dostępność dla roślin. Podnosi w nich także zawartość białka. CaTs działa na przemiany azotu na 2 poziomach – jego stosowanie hamuje straty związane z ulatnianiem się azotu (amoniaku) oraz optymalizuje proces nitryfikacji, dzięki czemu następuje ograniczenie strat tego pierwiastka związanych z wymywaniem.

Stosowanie CaTs obniża poziom szkodliwych azotanów w uprawach. Preparat usprawnia też infiltrację wody i składników pokarmowych, zwiększa odporność roślin na stres wodny, aktywizuje życie biologiczne gleb. Poprawia również strukturę podłoża i jego napowietrzenie oraz wpływa na rozwój systemu korzeniowego. Tiosiarczan wapnia ma niezwykłe właściwości zwiększające dostępność dla roślin potasu, magnezu, fosforu, żelaza, manganu i cynku – po podaniu poprzez fertygację wypiera te składniki z kompleksu sorpcyjnego do roztworu glebowego. Stosowanie CaTs sprawia, że rośliny oszczędzają energię potrzebną do pobierania składników pokarmowych i mogą ją wykorzystać do innych procesów życiowych, co jest szczególnie ważne wczesną wiosną, w okresach niskich temperatur. Ogromną zaletą tiosiarczanu wapnia jest jego wpływ na zmniejszenie zasolenia gleby.

Działanie nawozu CaTs tiosiarczan wapnia zostało potwierdzone badaniami. Wykazały one jego bardzo wysoką skuteczność w likwidacji niedoborów wapnia i siarki oraz w poprawie wysokości i jakości plonu w przypadku wszystkich upraw rolniczych, a szczególnie rzepaku ozimego. Z przeprowadzonych badań wynika również, że poprawa zaopatrzenia roślin uprawnych w łatwo dostępne wapń i siarkę bardzo korzystnie wpływa na wykorzystanie przez nie azotu i wysokość uzyskanych plonów.

Krzysztof Zachaj, Iwona Polewska-Jankowiak