O zawartości białka w ziarnie i wysokości plonu decyduje głównie azot zgromadzony w roślinie jeszcze przed kwitnieniem. Nasiona rzepaku są bardzo drobne – precyzyjne ich wysianie na niewielką głębokość wymaga bardzo dobrego przygotowania gleby do siewu.

Nasiona rzepaku muszą być tak umieszczone w glebie, by mieć zapewniony dostęp do wilgoci, której rzepak potrzebuje do kiełkowania naprawdę dużo. Trzeba przy tym pamiętać, że wschodom zagraża tak samo susza, jak i intensywne deszcze, mogące doprowadzić do zaskorupienia gleby. By rolę przygotować jak należy, potrzeba ok. 6 tygodni, których po zbiorze zbóż w praktyce najczęściej nie ma.

Doprawienie gleby i zabezpieczenie wody

Niezwykle ważne jest szybkie wykonanie uprawek pożniwnych zatrzymujących wodę. Orkę siewną wykonuje się na głębokość 20 cm, pamiętając także o użyciu przedpłużków, by dobrze przykryć resztki organiczne. Glebę po orce trzeba wyrównać i zagęścić, najlepiej robiąc to w jednym przejeździe. Pamiętajmy, że wszystkie uprawki mechaniczne muszą chronić wodę i pozwalać na jej magazynowanie w glebie. Między innymi dlatego trzeba pamiętać o ubiciu gleby po jej silnym wzruszeniu, by woda opadowa mogła się w niej zatrzymać. Rolnik, reagując na zmiany pogody, musi także zmieniać wcześniejsze decyzje i wykonywać takie uprawki, jakie w danym momencie najlepiej zdadzą egzamin. Nigdy nie rezygnujemy z uprawek pożniwnych, a ewentualne skutki opóźnienia orki siewnej kompensujemy wałami ugniatającymi.

Terminowy i precyzyjny siew

Termin siewu jest najważniejszym beznakładowym elementem agrotechniki! Późny siew to zawsze ryzyko, że okres jesiennej wegetacji nie będzie wystarczająco długi (liczy się tu suma średnich temperatur dobowych) do wykształcenia odpowiednio dużej rozety – na ryzyko wystawiamy i zdolność do przetrwania zimy, i potencjał plonowania! W razie konieczności wykonania siewów opóźnionych trzeba wykorzystać do siewu odmiany F1 o większym wigorze początkowym i szybszym wzroście. Wybieramy odmiany wytwarzające więcej liści i szybko startujące wiosną. Można przyjąć za dopuszczalny siew mieszańców opóźniony o 5 dni od optymalnego. Przygotowując się do siewu i mając w pamięci, jak ważna jest jego jakość oraz jak istotne jest zatrzymanie wody w glebie, warto rozważyć siew metodą strip – till. Siejąc w ten sposób, spulchniamy tylko wąskie pasy roli i jednocześnie z nasionami wysiewamy nawozy. Chronimy wodę i stwarzamy dogodne warunki do wzrostu korzenia palowego i korzeni bocznych rzepaku poprzez spulchnienie ziemi i dostarczenie zwłaszcza fosforu, na dwie głębokości. Siew rzepaku musi być wykonany starannie – dobrym siewnikiem i z należytą uwagą operatora maszyny.

Obsada

Tu jedyną słuszną zasadą jest ta, która mówi, że lepiej mieć na plantacji mniej mocnych, dobrze zbudowanych roślin niż wiele słabych, „wybiegniętych”, z cienkimi łodygami. Zbyt duża obsada (ponad 50 roślin na m2) to większy koszt nasion, a zamiast korzyści – gorsza gospodarka zasobami wody, większe ryzyko wymarznięcia oraz niższe zdolności do przetrwania suszy i wydania wysokiego plonu.

Rzepak należy siać w ilościach nie większych, niż podawane przez producentów nasion, pamiętając, że wysokiej jakości siew punktowy rzepaku odmian mieszańcowych zapewnia optymalny kształt plantacji już przy obsadzie około 25 roślin na m2.

Wybór odpowiedniej odmiany

Nasiona zawierają w sobie genetyczny potencjał wytworzenia odpowiednio wysokiego plonu. Zatem to wybór właściwej odmiany decyduje o tym, o jaki plon będziemy „walczyć”. Dobranie nasion odpowiednich odmian musi być przez rolnika solidnie przemyślane. Wybierając odmianę, warto uwzględnić:

• potencjał plonowania,
• zachowanie w warunkach trudnej zimy,
• odporność na długotrwałe susze,
• stabilność plonowania,
• termin dojrzewania,
• różnicowanie odmian,
• możliwości techniczne gospodarstwa,
• rozkład prac w gospodarstwie,
• własne doświadczenie w uprawie rzepaku,
• oczekiwania potencjalnego odbiorcy plonu.

Rekomendowane odmiany

Do uprawy w większości gospodarstw w Polsce polecamy mieszańcową odmianę rzepaku Anisse hodowli Euralis. Hasłem dla tej odmiany są dwa słowa: „ekstremalnie wierna”, gdyż w różnych latach regularnie plonuje sporo powyżej wzorca (ok. 107%), ale przede wszystkim świetnie radzi sobie w warunkach skrajnych.

Co to oznacza? Otóż jest bardzo dobra w warunkach przeciętnych i znakomita, gdy trafi się gorszy rok czy gorsze stanowisko – wtedy radzi sobie o wiele lepiej niż inne odmiany, plonując dalej na zadowalającym poziomie. A co, gdy rok jest dobry, a stanowisko również dobre? Na takie warunki odpowiada silną zwyżką plonu i znów rośnie bardziej niż inne bardzo dobre odmiany:

Tym rolnikom, którzy wolą odmiany populacyjne, polecamy odmianę Harry – najlepszą w tej grupie odmian. Pochodzi ona z hodowli Saatzucht Donnau i została zarejestrowana w Polsce w 2013 r.

Odmiana ta osiąga wysokie plony w całym kraju, co znalazło potwierdzenie w badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego wynikiem na poziomie 107% wzorca populacyjnego – jak dobre odmiany mieszańcowe (PDO 2015 r.). Co ważne – Harry osiągał wysokie plony w bardzo różnych lokalizacjach. Przydatny jest także do uprawy na glebach słabszych.

Harry to odmiana:

• wczesna, uniwersalna, nadająca się do uprawy w różnych warunkach klimatyczno-glebowych,
• tolerująca opóźniony siew,
• zimotrwała,
• wytrzymująca okresowe niedobory wody,
• odporna na wyleganie,
• stabilnie plonująca.

Rolnikom, którzy chcieliby wzbogacić paletę wysiewanych odmian o solidnego mieszańca z hodowli Monsanto, polecamy odmianę Graf. Ta odmiana została zarejestrowana w Polsce w 2014 r. i według badań COBORU plonuje na poziomie 106% wzorca.

Czego można się spodziewać po Grafie?

• odmiana średnio wczesna i średnio wysoka,
• dobra zimotrwałość,
• bardzo wysokie i stabilne plony,
• odporność na wyleganie,
• szybki wzrost jesienny,
• dobre zaolejenie powyżej wzorca.

Tomasz Sikorski