RSM – co zrobić, aby go lepiej wykorzystać

Rzepak jest rośliną o bardzo dużych potrzebach pokarmowych. Aby rośliny mogły pobrać i efektywnie wykorzystać wszystkie składniki pokarmowe, nawozy powinny być zastosowane w odpowiednim terminie – muszą rozpuścić się w czasie opadów i przejść do roztworu glebowego, skąd rośliny będą mogły je pobrać. Dlatego coraz większą popularnością cieszy się RSM – roztwór saletrzano-mocznikowy.Kluczem do sukcesu w uzyskaniu wysokich plonów rzepaku jest bardzo wczesne zastosowanie azotu, tak aby czekał w glebie na roślinę.

Trzy formy azotu w RSM

Azot azotanowy (N-NO₃) jest najszybciej i najłatwiej pobierany przez wszystkie rośliny uprawne. Niestety nie jest wiązany przez kompleks sorpcyjny gleby, dlatego też bardzo szybko zostaje wymywany w głąb gleby, poza zasięg systemu korzeniowego, szczególnie na glebach lekkich, piaszczystych. W związku z tym konieczne jest dzielenie dawek nawozów azotanowych, aby zmniejszyć straty azotu. Ponieważ rośliny uprawne pobierają jon azotanowy razem z wodą podczas transpiracji, podstawowym warunkiem efektywnego nawożenia tą formą azotu jest okres od wytworzenia pierwszych liści oraz po ruszeniu wegetacji wiosennej w przypadku rzepaku i zbóż ozimych. Azot azotanowy najlepiej pobierany jest na glebach kwaśnych i lekko kwaśnych. W procesie jego pobierania rośliny wydzielają do rizosfery jony HCO₃, powodując wzrost odczynu gleby. Jednak wraz ze wzrostem odczynu gleby wykorzystanie azotu azotanowego spada. Azot amonowy (N-NH₄) jest sorbowany przez kompleks sorpcyjny gleby, dzięki czemu jest dłużej dostępny dla roślin uprawnych, ale też roślinom trudniej go pobrać, szczególnie na glebach kwaśnych. Wraz ze wzrostem odczynu wzrasta dostępność i pobieranie azotu amonowego. Ponadto azot amonowy zakwasza rizosferę, dzięki czemu zwiększa rozpuszczalność i dostępność mikroskładników. Azot amidowy (mocznikowy, N-NH₂) jest najpopularniejszym i najszybszym azotowym nawozem dolistnym, ale stosowany doglebowo, żeby został pobrany przez korzenie roślin, musi przejść w glebie przemiany do formy amonowej (hydroliza mocznika), a następnie proces nitryfikacji. Przemiany mocznika w glebie są bardzo uzależnione od sprawności biologicznej gleby, temperatury oraz wilgotności i mogą trwać 7–28 dni. Ponadto w procesie hydrolizy dochodzi do silnego zakwaszenia gleby. Zastosowanie mocznika na powierzchnię gleby obojętnej lub zasadowej prowadzi do dużych strat azotu (nawet do 50%) w wyniku ulatniania się amoniaku. Znając te informacje o poszczególnych formach azotu, możemy stwierdzić, że doskonałym nawozem azotowym do nawożenia wszystkich upraw rolniczych jest RSM . Nawóz ten jest płynną mieszaniną saletry amonowej i mocznika w stosunku 1:1. Płynna forma nawozu bardzo korzystnie wpływa na zwiększenie efektywności nawożenia oraz zmniejszenie strat azotu, szczególnie na glebach obojętnych i zasadowych oraz w okresach deficytu wody. Podstawowa wersja RSM 32 zawiera 32% azotu, w tym 8% azotu azotanowego, 8% azotu amonowego i 16% azotu amidowego.

Kluczowe dla rzepaku składniki pokarmowe poza azotem to: potas – odpowiedzialny za gospodarkę wodną roślin; siarka – odpowiadająca za prawidłowe przemiany azotu w roślinie jest składnikiem aminokwasów: metioniny, cysteiny i tryptofanu, aktywuje gospodarkę energetyczną roślin oraz ich mechanizmy obronne poprzez zwiększoną produkcję fitoaleksyn i glutationu; wapń – bardzo ważny składnik budulcowy ścian komórkowych, związków pektynowych (protopektyn) i blaszki środkowej – dzięki czemu budowa tkanek jest stabilna; wpływa też na właściwą gospodarkę hormonalną roślin, kontroluje właściwą strukturę i funkcjonowanie błon cytoplazmatycznych oraz organelli (jądro i mitochondria); wpływa na podziały komórek, ich wzrost oraz funkcjonowanie; jest składnikiem enzymów oddechowych. Z mikroskładników najważniejsze są bor oraz mangan. Duże znaczenie ma molibden, który wpływa na przemiany azotu w roślinie i jest niezbędny do wytworzenia reduktazy azotanowej.

Lepsze zaopatrzenie gleby

Wprowadzenie RSM do programów nawożenia rzepaku i zbóż ozimych stwarza też nowe możliwości poprawy zaopatrzenia rzepaku w często deficytowe wczesną wiosną składniki pokarmowe, tj. siarkę, wapń czy potas. Bardzo ciekawymi nawozami, które można stosować łącznie z RSM (dla lepszego zaopatrzenia rzepaku w siarkę, potas lub wapń), są nawozy ASX CaTS – tiosiarczan wapnia oraz ASX KTS – tiosiarczan potasu. Pierwszy z nich jest jedynym nawozem, który łączy w sobie dwa bardzo ważne dla wzrostu rzepaku składniki pokarmowe w płynnej formie. ASX CaTS zawiera 9% CaO, tj. 112 g w 1 litrze, i 25% SO₃, tj. 312 g/l w postaci tiosiarczanu wapnia. Nawóz ten to znakomite źródło łatwo i szybko dostępnej siarki i wapnia. Tiosiarczan wapnia jest doskonałym stabilizatorem azotu w glebie, zapobiega nadmiernym stratom azotu, zwiększa jego dostępność dla roślin, podnosi zawartość białka w roślinach. ASX CaTS poprawia infiltrację wody, wzmaga odporność roślin na stres wodny i sprzyja rozwojowi systemu korzeniowego. Zwiększa aktywność biologiczną gleby, poprawia jej strukturę i napowietrzenie. Tiosiarczan wapnia ma niezwykłe właściwości zwiększające dostępność dla roślin potasu, magnezu, fosforu oraz żelaza, manganu i cynku. Dzięki stosowaniu ASX CaTS rośliny oszczędzają energię na pobieranie składników pokarmowych i mogą ją wykorzystać do innych procesów życiowych, co jest szczególnie ważne wczesną wiosną w okresach niskich temperatur. Ważnym atutem tiosiarczanu wapnia jest zmniejszenie zasolenia gleb. Nawóz miesza się idealnie z RSM w każdej proporcji, ale optymalna dawka wynosi 10–20 l/ha. Drugim nawozem przeznaczonym do łącznego stosowania z RSM jest ASX KTS – tiosiarczan potasu, który jest nawozem płynnym o najwyższej koncentracji potasu (25%) oraz siarki (42% SO₃). Składniki pokarmowe zawarte w nawozie są bardzo łatwo i szybko pobierane przez rośliny rzepaku czy pszenicy ozimej, skutecznie likwidują niedobory potasu i siarki oraz podnoszą efektywność zastosowanych nawozów azotowych. Ponieważ ciężar właściwy tego nawozu wynosi 1,47 kg/l, w 1 litrze tego nawozu wnosimy do gleby 365 g potasu oraz 617 g siarki. Nawóz można stosować doglebowo w formie oprysku grubokroplistego razem z RSM , w dawce 10–20 l/ha w rzepaku oraz 7–10 l/ha w zbożach. Płynna forma nawozu zapewnia najwyższą skuteczność zastosowanych składników nawet w okresach deficytu wody.

RSM i kwasy humusowe

Na glebach ubogich w próchnicę (a tych jest w Polsce ponad 60%) oraz tych, w których nie stosuje się obornika, warto razem z RSM zastosować Rosahumus, nawóz zawierający 85% kwasów humusowych, które są najważniejszym składnikiem próchnicy. Dodatkowo kwasy humusowe zwiększają pojemność wodną gleb, wykorzystanie składników pokarmowych z zastosowanych nawozów oraz stymulują rozwój systemu korzeniowego. Rosahumus razem z RSM stosujemy w dawce 1 kg/ha, przy czym do opryskiwacza wlewamy najpierw rozpuszczony Rosahumus, a następnie RSM . Wprowadzenie do agrotechniki rzepaku i zbóż RSM łącznie z tiosiarczanem wapnia i potasu lub Rosahumusem zdecydowanie poprawia zaopatrzenie rzepaku w azot, siarkę, wapń i potas oraz żyzność gleb, rozwój systemu korzeniowego, a w końcowym efekcie zapewnia wysokie plony rzepaku.

Krzysztof Zachaj