Czynniki determinujące opłacalność uprawy buraka cukrowego (Cz.1)

burak cukrowy uprawa nawożenie buraka cukrowegoPodstawą racjonalnego nawożenia jest prawidłowy odczyn gleby, odpowiednia zawartość próchnicy oraz prawidłowa struktura gleby. Niestety na plantacjach są kwaśne gleby, o niskiej zawartości próchnicy w następstwie czego tracą one prawidłową strukturę, mają zachwiane stosunki wodno powietrzne oraz chemizm gleby co prowadzi do blokowania dostępności składników pokarmowych  i spadku efektywności nawożenia mineralnego. Jakie czynniki w największym stopniu wpływają na opłacalność uprawy buraków cukrowych?

Rola odczynu gleby

Odczyn gleby wpływa na:

  1. tworzenie struktury gruzełkowatej gleby – na glebach kwaśnych następuje degradacja chemiczna i rozpad struktur wtórnych minerałów ilastych.
  2. lepsze wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów mineralnych.
  3. rozwój systemu korzeniowego
  4. aktywność mikroorganizmów glebowych na glebach kwaśnych wzrasta ilość i aktywność grzybów glebowych oraz zmniejsza się udział i spada aktywność bakterii nitryfikacyjnych i symbiotycznych
  5. na glebach kwaśnych wzrasta ruchliwość metali ciężkich – zwłaszcza kadmu , ołowiu i glinu. Nagromadzenie metali ciężkich w glebie może doprowadzić do ich nadmiernej koncentracji w roślinach. Wysoka zawartość tych metali w owocach i warzywach  dyskwalifikuje ich przydatność do  konsumpcji
  6. na glebach kwaśnych następuje uwstecznienie fosforu

Cechy najlepszych gleb

Najżyźniejsze gleby to takie które mają obojętny odczyn gleby oraz są zasobne w próchnicę.  Niestety większość gleb w Polsce jest wytworzona z kwaśnych skał macierzystych. Ponadto wysoka emisja SO2 szczególnie w latach 1980-1990 oraz stosowanie fizjologicznie kwaśnych nawozów (siarczan amonu, saletra amonowa, mocznik) oraz aktywizujących kwasowość gleby (siarczan potasu, sól potasowa) powodują, że wapnowanie gleb jest konieczne.

Poniższa mapa przedstawia regionalne zróżnicowanie odczynu gleb Polski wg. IUNG i OSChR

nawożenie poprawa żyzności gleby

Na wzrost zakwaszenia gleb istotny wpływ ma wielkość opadów atmosferycznych. Występujące w ostatnich  latach intensywne opady śniegu i deszczu nasilają wypłukiwanie wapnia i magnezu w głąb gleby zwiększając ich zakwaszenie.

efektywność plonowania buraków cukrowych

Nawożenie buraka cukrowego

Burak cukrowy najlepiej rośnie na glebach o pH 6,5-7,0. W celu zapewnienia odpowiedniego dla roślin uprawnych odczynu gleby należy je wapnować.

wapnowanie ph gleby żyzność
wpływ pH na wysycenie gleb kationami

Na glebach  lekkich, kwaśnych i ubogich w magnez należy stosować nawozy wapniowo-magnezowe typu dolomit  np. WAPMAG.

Na glebach kwaśnych o odpowiedniej zawartości magnezu najlepiej stosować  Wapniak kornicki, kredę nawozową.

Na glebach średnich i ciężkich, kwaśnych i ubogich w magnez najlepszym nawozem będzie Oxyfertil 75/25.

Na glebach o uregulowanym odczynie gleby ale ubogich w magnez najlepsze efekty przyniesie zastosowanie nawozów Kizeryt lub Magplon MgS. Nawozy wapniowe najlepiej stosować po żniwach. Bardzo ważne jest aby wapnowanie wykonać przynajmniej 4 tygodnie przed zastosowaniem nawozów fosforowo-potasowych.

optymalny odczyn gleby dla rozwoju mikroflory

Mimo, że wapnowanie jest zabiegiem koniecznym a jednocześnie relatywnie tanim zużycie nawozów wapniowych w Polsce spada. W latach 1980-1985 średnie zużycie CaO /ha użytków rolnych wynosiło ok.180 kg.  Obecnie wynosi ok.32 kg CaO/ha  i jest niższe niż zużycie nawozów mineralnych NPK, które wynosi obecnie ok.130 kg NPK /ha.

Zawartość próchnicy w glebie

Próchnica z wapniem tworzy związki mniej rozpuszczalne w wodzie co zapobiega ich wypłukiwaniu w głąb gleby. Związki te cementują gruzełki i uodparniają je na działanie wody. Zjawisko to jest bardzo korzystne i pożądane szczególnie na glebach ciężkich. Gleba taka, gdy jest nadmiar wody nie zlepia się  a w okresach suszy nie twardnieje, nie tworzy na swojej powierzchni skorupy.

gleba zasobna w próchnicę użyźniacz gleby

Czynniki regulujące zapas próchnicy w glebie:

  • racjonalny system uprawy roli i roślin
  • odpo­wiednie zmianowanie
  • nawożenie organiczne (obornik, kompo­sty, nawozy zielone)
  • stosowanie preparatów humusowych np. Rosahumus

efektywność pobierania makroskładników burak cukrowy

 

Właściwości próchnicy

Próchnica wpływa na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, decyduje o jej strukturze i właściwościach sorpcyjno-buforujacych. Bardzo ważny jest także bezpośredni  stymulujący wpływ na rozwój roślin. Próchnica działa jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek w większe cząsteczki. Tym samym powstaje struktura gruzełkowata gleby.

Związki próchniczne mają wysoką pojemność wodną. Mogą zatrzymać nawet 5-krotnie więcej wody niż same ważą i to w formie dostępnej dla roślin. Jest to właściwość, która ma szczególne znaczenie dla gleb piaszczystych, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości substancji próchnicznych.

gleba zasobna w próchnicę tabela burak cukrowy

Próchnica wpływa też na stosunki wodno-powietrzne w glebie i aktywizuje w niej życie mikrobiologiczne. Sprzyja bowiem równoległemu rozwojowi mikroorganizmów beztlenowych (wewnątrz gruzełków) i tlenowych pomiędzy nimi. Próchnica poprawia zasobność gleb. Jej związki mogą zmagazynować 4 do 12 razy więcej składników pokarmowych niż część mineralna gleby.

Zwiększa też zdolności buforowe gleb, regulując i stabilizując ich odczyn. Związki próchniczne mają także istotny wpływ na procesy fizjologiczne roślin. W ich skład wchodzi wiele tzw. substancji wzrostowych, które intensyfikują szereg ważnych procesów fizjologicznych roślin, takich jak gospodarka wodna, oddychanie i fotosynteza.

burak cukrowy

Charakterystyka próchnicy glebowej

Próchnica glebowa jest bardzo złożonym związkiem, składa się z wielu frakcji o różnej barwie, rozpuszczalności w wodzie i łatwości mineralizacji. Głównym składnikiem próchnicy są kwasy humusowe. Powstawanie i rozkład próchnicy jest procesem ciągłym, ale zachodzącym wolno.

System uprawy buraków a gleba

Duży wpływ na przemiany próchnicy w glebie ma wpływ system uprawy, rodzaj uprawianych roślin, zmianowanie oraz stosowanie nawozów organicznych. Niestety powszechne ostatnio uproszczenia w płodozmianach, przewaga roślin zbożowych częste stosowanie herbicydów, brak nawożenia organicznego prowadzą do spadku zawartości próchnicy, degradacji gleb i spadku ich żyzności.

Zalety kawasów humusowych

Kwasy humusowe z Rosahumusu swoją szczególną bioaktywnością przewyższają pięciokrotnie kwasy humusowe z innych źródeł materii organicznej. Substancja organiczna zawarta w oborniku czy kompoście w większości ulega mineralizacji, w mniejszej części humifikacji prowadzącej do powstania próchnicy, w tym kwasów humusowych.

RosahumusRosahumus działa jak środek kondycjonujący glebę, biokatalizator procesów glebowych i biostymulator rozwoju roślin. Jego działanie jest długookresowe co potwierdzają prowadzone badania. Stosowanie Rosahumusu jest szczególnie efektywne we wszystkich gospodarstwach o niskiej zawartości próchnicy,  w których nie stosuje się obornika.

Kwasy humusowe zawarte w nawozie:

  • pozytywnie wpływają na żyzność gleb oraz wzrost roślin ze względu na wysoką sorpcję wymienną  kationów, zawartość  tlenu i dużą pojemność wodną
  • poprawiają strukturę gleb i stosunki wodno-powietrzne, a na glebach ciężkich i zlewnych zapewniają lepsze ich przewietrzanie i retencję wody
  • zwiększają pojemność wodną gleb lekkich, zmniejszają  zagrożenie suszą
  • zapobiegają erozji i powierzchniowym spływom wody
  • aktywizują rozwój mikroorganizmów glebowych
  • zwiększają dostępność składników pokarmowych
  • zatrzymują rozpuszczone nawozy mineralne  w strefie korzeniowej
  • zmniejszają ich wypłukiwanie
  • działają jak naturalny chelat jonów metali (wapń, żelazo, magnez, potas ,mangan) dzięki temu ułatwione jest ich pobieranie przez roślin stymulują rozwój systemu  korzeniowego
  • stymulują rozwój i rozprzestrzenianie się pożytecznych  mikroorganizmów glebowych np. Azotobacter, Nitrosomonas

Więcej informacji o nawozie Rosahumus na stronie: www.Rosahumus.pl.

Struktura gruzełkowata gleby

Struktura gruzełkowata  jest trzecim filarem żyzności gleb. Warunkuje ona aktywność biologiczną gleby i penetrację korzeni w głąb oraz reguluje właściwości wodne, powietrzne oraz cieplne gleb.

Czynniki kształtujące strukturę gleby:

  • uziarnienie
  • zawartość i właściwości próchnicy
  • lepiszcze
  • mikroorganizmy
  • mezofauna
  • wilgotność
  • procesy zamarzania
  • rozmarzania
  • procesy nawilżania i osuszania
  • korzenie roślin i ich wydzieliny
  • wapnowanie
  • uprawa roślin strukturotwórczych i międzyplonów
  • oddziaływanie zabiegów uprawowych.

Niszczenie struktury gleby

Struktura gleby jest niszczona przez nadmierne uwilgotnienie gleby, obecność kationów sodu lub potasu, krople deszczu,  silne wiatry oraz zabiegi uprawowe wykonywane podczas nadmiernej wilgotności gleby. Krople deszczu niszczą strukturę  ponieważ działają rozbryzgowo, ugniatająco i zamulająco na powierzchni pola.

Wpływ mrozu na strukturę gleby

Korzystnie na strukturę  gruzełkowatą wpływa  mróz. Podczas zamarzania dobrze uwilgotnionej przed zimą gleby bryły ziemi rozpadają się na drobne gruzełki. Zamarzanie gleby powoduje koagulację koloidów glebowych, które są lepiszczem  dzięki, któremu struktura gruzełkowata staje się trwała. Ostatnie zimy wpływają jednak negatywnie na tworzenie struktury gruzełkowatej – gleba praktycznie nie zamarza.

Odpowiedni odczyn gleb, wysoka zawartość próchnicy oraz struktura gruzełkowata i odpowiednia sprawność biologiczna gleb to filary żyzności gleb. Utrzymanie tych parametrów gleby na odpowiednim poziomie zapewni  nam prawidłowy wzrost roślin, wysokie plony, relatywnie niskie koszty nawożenia mineralnego oraz optymalne wykorzystanie składników pokarmowych. Ponadto utrzymując glebę w wysokiej kulturze dbamy o środowisko naturalne.

Już wkrótce dalszy ciąg artykułu…