Agrotechnika uprawy rzepaku ozimego

Rzepak jest opłacalną i rozwojową uprawą w warunkach Polski, jednak wysokie   plony osiąga  na stanowiskach lepszych, kompleksu żytniego b. dobrego oraz pszennego b. dobrego i dobrego. Bardzo ważnym czynnikiem warunkującym wysokie zbiory rzepaku jest pH stanowiska. Wysiew na stanowiskach o odczynie poniżej 5,8 powoduje zły rozwój początkowy roślin oraz, w późniejszych fazach rozwojowych, gorsze przyswajanie składników wnoszonych poprzez nawożenie. Jeśli zachodzi konieczność wapnowania  to  najlepiej wykonać je pod przedplon. Nieuregulowane pH gleby wpływa również na niedobór magnezu w roślinach. Zaleca się więc wapnowanie przy użyciu nawozów wapniowo – magnezowych.

Płodozmian

Ważnym czynnikiem jest umiejscowienie rzepaku w płodozmianie. Najwyższe plony uzyskuje rzepak siany po strączkowych, mieszankach zbożowo – strączkowych, jak również wczesnych ziemniakach. Pomimo to w Polsce większość plantacji lokalizuje się po wcześnie schodzących z pola zbożach. Ze względu na fakt, że rzepak jest żywicielem pośrednim mątwika burakowego zaleca się możliwie jak najrzadszą uprawę w płodozmianie z burakami cukrowymi. Niewskazana jest uprawa rzepaku po sobie i siew materiałem zebranym z własnej plantacji ze względu na możliwość utraty cech jakościowych nasion wynikających z łatwości przepylenia z innymi uprawami i chwastami krzyżowymi.

Stanowisko pod rzepak

Stanowisko pod rzepak należy przygotować bardzo starannie wykonując zestaw uprawek pożniwnych i przedsiewnych. Po zbożach należy jak najszybciej zniszczyć ściernisko (podorywka, talerzowanie). Orka siewna powinna być wykonana na głębokość 20-22 cm wystarczająco wcześnie, aby gleba „osiadła” i wrócił naturalny podsiąk. W przypadku orki późniejszej należy zastosować wał kruszący i ugniatający. Uprawę przedsiewną wykonuje się najczęściej przy użyciu agregatu uprawowego.

Siew rzepaku

Rzepak sieje się na głębokość 1,5-2 cm w dobrze uprawioną glebę. Norma wysiewu wynosi ok. 3,5 kg/ha co przy kwalifikowanym materiale siewnym i dobrych wschodach zapewnia  obsadę na poziomie 70-80 roślin/m2 Rzepak ozimy jest rośliną wymagającą wczesnego i terminowego siewu. W rejonie północno – wschodnim rzepak sieje się najwcześniej (około 15 sierpnia), w  Polsce centralnej – około 20 sierpnia, natomiast w Polsce zachodniej – 25 sierpnia. Przy zachowaniu tych terminów rzepak wchodzi w okres zimowy z rozetą 6-8 wykształconych liści, i grubą szyjką korzeniową, co korzystnie wpływa na jego zimowanie. Opóźnienie o 7 dni może spowodować spadek plonu o 8 % a o 14 dni nawet do 15 %.

Polecamy artykuł nt. siewu rzepaku razem z nawozem startowym: Nawóz startowy dla rzepaku Microstar PZ/PMX

Nawożenie rzepaku

Na podstawie badań zasobności gleby przy planowanych plonach można wyliczyć dawki nawożenia mineralnego.Należy przy tym uwzględnić, że na 1 tonę plonu nasion ( ze słomą) rzepak pobiera 55 kg N, 28 kg P2O5, 45 kg K2O, 6 kg Mg oraz 14-20 kg S.  W związku z tym przy średniej zasobności gleby w składniki pokarmowe i plonie nasion szacowanym na 3,5 t/ha zaleca się stosować około 60-70 kg P2O5 i 150–160 kg K2O. Jesienią, na stanowiskach będących dobrymi przedplonami ilość azotu jest z reguły wystarczająca. Na innych stanowiskach należy zastosować ok. 20-30 kg N. Zbyt duże jesienne nawożenie azotem spowodowałoby problemy z zimowaniem roślin, jak również stratę azotu na skutek wypłukania.

Z mikroelementów największe znaczenie w okresie jesiennym ma bor. Jego niedobór w tym czasie wpływa na słabszy rozwój systemu korzeniowego i przekłada się na obniżenie plonu. Cennym źródłem boru mogą być niektóre nawozy doglebowe – np. Granoligo lub dolistne – np. nawóz borowy Rheobor. Oprócz tego rzepak wymaga ciągłej dostępności siarki i magnezu. Pierwiastki te zawierają między innymi nawozy: Granoligo, Qualipro czy siarczan magnezu

Wiosną rzepak wymaga obfitego nawożenia azotem. W momencie  ruszenia wegetacji należy zastosować ok. 100 kg N/ha. w formie saletry amonowej. Druga, podobna dawka N/ha np. w postaci mocznika powinna być zastosowana  po 2-3 tyg. W momencie kwitnienia ważne jest zaopatrzenie rzepaku w bor i siarkę, pierwiastków, które wpływają wzrost i rozwój organów generatywnych, zapylenie oraz rozwój łuszczyn i nasion.

Polecamy artykuły o nawożeniu rzepaku ozimego:

• Nawóz startowy dla rzepaku Microstar PZ/PMX
• 8 praktycznych porad: nawożenie rzepaku wiosną

Ochrona rzepaku

Zwalczanie chwastów w rzepaku

Ochronę rzepaku najlepiej przeprowadzić przed lub bezpośrednio po siewie. W chwili obecnej mamy szeroki wybór preparatów do jesiennego zwalczania chwastów dwuliściennych w rzepaku np.:

• Triflurotox 480 EC,
• Trifsan 480 EC,
• Kalif 480 EC,
• Command 480 EC,
• Nimbus 283 SE,
• Colzor Trio 405 EC,
• Metazanex 500 SC,
• Butisan Star 416 SC,
• Devrinol  Top 375 CS.

W okresie wiosennym stosujemy:

• Galera 334 SL,
• Cliophar 300 SL,
• Lontrel 300 SL.

Na chwasty jednoliścienne i samosiewy zbóż można zastosować preparaty:

• Leopard 05 EC,
• Targa Super 05 EC,
• Pantera 040 EC,
• Fusilade Forte 150 EC,
• Agil 100 EC,
• Perenal 104 EC itd.

O zwalczaniu chwastów w uprawie rzepaku polecamy artykuł: Jesienne zwalczanie chwastów w uprawie rzepaku.

Ochrona rzepaku przed szkodnikami

Najgroźniejszymi szkodnikami rzepaku ozimego są jesienią: pchełki, gnatarz rzepakowiec oraz tantniś krzyżowiaczek i czasami rolnice natomiast wiosną – chowacz brukwiaczek, słodyszek rzepakowy, chowacz czterozębny a także coraz częściej pryszczarek kapustnik. Do ich zwalczania w rzepaku można użyć jednego z wymienionych preparatów:

• Cyperkill Super 25 EC,
• Mavrik 240 EW,
• Decis 2,5 EC,
• Fastac 100 EC,
• Karate Zeon 050 CS,
• Mospilan 20 SP,
• Nurelle D 550 EC itd.

Ochrona rzepaku przed chorobami

Spośród chorób grzybowych największy wpływ na końcowy plon rzepaku mogą mieć: zgorzel siewek (zwalcza się przez zaprawianie materiału siewnego), sucha zgnilizna kapustnych, czerń krzyżowych, zgnilizna twardzikowa, cylindrosporioza oraz szara pleśń. Pierwszy zabieg ochronny, szczególnie w przypadku przedłużającej się jesieni, należy wykonać jednym z preparatów:

• Caramba 60 SL,
• Orius 250 EW,
• Horizon 250 EW.

Mają one dodatkową zaletę – działają jak regulatory wzrostu, nie pozwalając roślinom rzepaku na nadmierny wzrost. W fazie od początku kwitnienia do opadania pierwszych płatków kwiatowych można stosować np.:

• Alert 375 SC,
• Amistar 250 SC,
• Caramba 60 SL,
• Mirage 450 EC,
• Orius 250 EW,
• Sumi Top,
• Horizon 250 EW itp.

Odmiany rzepaku

Bardzo ważnym czynnikiem, mającym istotny wpływ na wielkość plonu jest odpowiedni dobór odmiany rzepaku. Corocznie powiększa się liczba odmian tych zarejestrowanych i przebadanych w Polsce, jak również nowości wchodzących z listy Unii Europejskiej. Wybierając odmianę należy kierować się nie tylko kryteriami potencjału plonowania, ale brać pod uwagę również  wskaźnik mrozoodporności ( w rejonach narażonych na srogie zimy) W przypadku uprawy wielkoobszarowej nie należy obsiewać całości areału jedną odmianą rzepaku ze względu na brak możliwości zbioru w jednym terminie, czego następstwem może być osypanie się plonu. Należy więc wysiać kilka odmian o różnym czasie dojrzewania łanu.

Zbiór rzepaku

Rzepak zbieramy jednofazowo, kombajnem. Aby ograniczyć możliwość wysypania się nasion z łuszczyn można zastosować, odpowiednio wcześniej przed zbiorem,  preparaty „sklejające” (sklejacze) – Nu-film 96 EC, Polyfix , Elastiq.

Na temat stosowania sklejaczy przed zbiorem rzepaku polecamy artykuł: Ograniczenie osypywania łuszczyn rzepaku.

Opracował: Jacek Sawicki